Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
CZĘŚĆPIERWSZADOGMATYCZNA
występująprzeciwkowładzypublicznej,zarównowdobrachziemskich,jakimia-
stach,targnąwszysięnaosobypubliczne(…)”11.Nagrunciepolskiegoprawakarne-
gopoczątkówobecnegokształtuprzestępstwaczynnejnapaścimożnadoszukiwać
sięwregulacjachprawnychprawaziemskiego,miejskiegoiwiejskiego.
PrawoziemskieRzeczypospolitejszlacheckiej(1454-1764)byłoprawemsta-
nowionymwdrodzekonstytucjisejmowychiustawodawstwakrólewskiegooraz
innychformustawodawczych.Jużw1510rokusejmpiotrkowskiwydałkonstytucję
uznającązazbrodnięmajestatuwszelkiezamachywymierzonenietylkowoso-
bękróla,aleisenatora,legatakrólewskiego,posłaziemskiego,członkakomisji
królewskiej,sędziegoorazwewszystkichinnychsprawującychurządpubliczny.
Winterpretacjirozszerzającejbyłytozatemwszystkieprzestępstwastanowiące
zamachprzeciwkopaństwu,monarszeorazurzędnikompaństwowym12.Dotakich
czynówzaliczano,m.in.:targnięciesięnaosobypubliczne(urzędników)13,bicie
komornikadoręczającegopozew,ranienieurzędnikakrólewskiegolubposła14,
biciejadącegozlistamilubmandatami15,pobicielubzranieniewoźnego,napaść
narajcębędącegowsłużbie16.
Przestępstwaprzeciwkomiastomobejmowałyzamachynamiastaijegowła-
dze.Byłyonedobremnajbardziejchronionym,zarównoprzezprawozwyczajowe
jakiustawodawstwowewnętrzne(wilkierze,ordynacje).Najpoważniejszeznich
11nPrzeciwkotymzaś,którzybezprawniewystępująprzeciwkowładzypublicznejzarównowdo-
brachziemskich,jakimiastach,targnąwszysięnaosobypubliczne(urzędników)lubkutemu
będączynićprzygotowania,zRadąSenatorówKrólestwapostanawiamyizarządzamy,bytych
ludzibutnychpojąćikarać,podobnie,jeżelibypostępowaliwobecprałatów,baronówisenato-
rów,ataksamonaszymziemskimorazRzeczypospolitejinteresomsłużącymprzysejmachziem-
skich,czygeneralnychuczestniczącychwobradachalboznichwracającychdodomu,ktokolwiek
4tygodnieprzedsejmikiemi4tygodnieponimprzeciwkowładzyczytonawsiczywmieście
targnąłbysię,znieważałlubnaniebezpieczeństwonarażał,będąsądzenijakzbrodnięobrazyma-
jestatu.Taksamopostąpisięztymi,którzywsądzie,czytozwykłymczykomisarskimsędziom
luburzędnikompublicznymutrudnialibędąsiłąichurzędowanierozmyślnie,odpowiadaćbędą
jakzbrodnięobrazymajestatu”
,za:C.44,CorrecturaStatutorumetConsuetudinemReginiPoloniae
AnnoMDXXXIV,t.3,SPPP
,Kraków1874.
12Źródłaprawakarnego…,op.cit.,s.53.
13Ibidem,s.160-161.
14Art.7IStatutudlaLitwy(1529)brzmiał:nKtobyurzędnikalubposłakrólewskiegoraniłlublżył,
śmierciąmabyćkarany”
.Podobnieart.24IIIStatutudlaLitwy(1569)stanowił:nKtobyzlistami
jadącegozbiłlubnieuczcił,tedypółrokuwwieżymasiedzieć.Ktobytakiegoposłańcalubstronę
przynimbędącązabił,gardłemitroistągłówszczyznąkaranybędzie.Jeżelisłudzybezwinypana,
jakąkrzywdęwyrządzili,mająmubyćprzystawieni,aukaranibędą”
,za:C.44,CorrecturaStatuto-
rumetConsuetudinemReginiPoloniaeAnnoMDXXXIV,t.6,SPPP
,Kraków1861,s.198-199.
15R.Hube,Pisma,t.2,Wydawnictwoim.W.Andrychiewicza,Warszawa1905,s.1-560,za:http://
www.kbc.umk.pl.
16W.Maisel,Dawnepolskieprawokarnemiejskie:odpołowyXVdopołowyXVIIIwieku,Warszawa-To-
ruń1966,s.187.
