Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RównieciekawajestrolabóluikrwiwFerdydurke.Wybierająckon-
wencjęgroteskipikarejskiejipoetykępowiastkifilozoficznejwstyluWol-
tera,Gombrowiczzmieniałpowieściowyświatwbezbolesny,wzorując
obrazymiędzyludzkichspięćizderzeńnaniemychfilmachChaplina.
KażdaosobawFerdydurkezostałaprzedstawionatak,jakbymiałaciało
najzupełniejcielesneirównocześnieciałoczystoalegoryczne,złożone
zosobnych,nacechowanychsymbolicznymiznaczeniamiczęści,właści-
wieniezdolnedoodczuwaniabólu.Słynna„anatomiaGombrowicza”5taki
właśniemiałacharakter.UnarratoraFerdydurkeopisaćczłowiekazna-
czyłotyle,coopisaćFormę,któranimwłada,niezaśpsychofizycznąkon-
kretnośćosoby.Nawetnajzupełniejdosłowne„łapy”luduwgombrowi-
czowskiejnarracjizmieniałysięwznakrozpoznawczyklasyspołecznej
ijejsposobubycia.KiedysięwidziczłowiekajakoabstrakcyjnąFormę
wruchu,łatwiejwniegouderzyćiłatwiejnimmanipulować.Józiodziała
ztakąstanowczościąwobecinnychtakżedlatego,że–jaktoodczuwa–
uderzanietylewludzi,ilewsamąFormę,czylischematyzachowania
ibyciakierująceichzachowaniami,chociażwistocieuderzawludzi–ito
boleśnie.WfinaleJóziozzemstyzainfantylizowanieprzezciotkęwpycha
jąwpowszechnemordobicie–aniechzostaniepobitawkłębiącejsię
dworsko-chłopskiej„kupie”,cotylkorozbawianarratora,alechoćwopisie
sytuacjiważnąrolęodgrywakrewWalkabitego„pomordzie”przezpa-
nówibijącegopanów„pomordzie”(F247),bólinnegoniemawistocie
dlaniegożadnegoznaczenia,boFormakażdejosobyjestizarazemnie
jestjejciałem,rozbićjątojakbyrozdmuchnąćobłok,któryspowijaczło-
wieka,kierującjegogestami.WoczachJózialudzkieciałasąnietyle
somatyczne,ilesemantyczne6.Ichfizycznykształtjawisięjakogrotes-
kowakonstelacjagestówiznaków,którąmożnarozsypaćjednymude-
rzeniem.NiktwFerdydurkeniemaciałaboleśnieodczuwającegociosy.
Żadnegobólu–tylkogroteskowyefektogłuszenia,oślepienia,dezorien-
tacji–jakwkomediislapstickowej:„Druzgot,taraniświeczkiwoczach”
(F247).
ZnaczącabyłatakżewFerdydurkeinstrumentalizacjacierpienia
zwierząt.Wlatachtrzydziestychtorturymuchyzoberwanymiskrzydła-
mi,wsadzonejdodamskiegopantofla,którymJóziochce„skazić”sterylną
atmosferęsypialniMłodziaków,traktowaneprzezniegojakośrodekakcji
samowyzwoleńczej,tylkomłodegoGombrowiczarozśmieszały,czemu
sprzyjaładystansującakonwencjagroteskowejnarracji.Ach,cóżsobie
___
___
___
___
___
___
___
___
5Zob.J.Jarzębski,AnatomiaGombrowicza,„TekstyDrugie”1972,nr1.
6OobrazachciałauGombrowiczazob.O.Kuhl,CiałoijegomaskowanieuGombro-
wicza,„TekstyDrugie”1996,nr1;M.P.Markowski,Czarnynurt.Gombrowicz.Świat.
Literatura,Kraków2004;M.Żółkoś,Ciałomówiące.„Iwona,księżniczkaBurgunda”Wi-
toldaGombrowicza,Gdańsk2001.
StefanChwin
16
