Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zawracaćgłowęjakimiścierpieniamiowadazpowyrywanymiskrzydłami,
skorozapomocąjej„brudnej”mękimożnawyzwolićsięspodprzeklętej,
obezwładniającejdominacji„nowoczesnych”.Wlatachsześćdziesiątychto
samocierpieniemuchyzdychającejnalepiebędzieprzerażaćGombrowi-
czadotegostopnia,żezechceonmupoświęcićosobnydramat.Różnica
międzywrażliwościądawnąinowąstaniesięradykalna7.
Towarzyszyłatymdesomatyzującymzabiegom,oczyszczającymświat
przedstawionyzdosłownościfizycznegobólu,prawiekompletnagłuchota
młodegoGombrowiczanakoloriinneszczegółymaterialnegowyglądu
ludziirzeczy.DużepartieFerdydurkesąniemal„bezbarwne”.Żółtebu-
cikiPimki,jegobrązowypłaszcz,niebieskieścianymieszkaniaMłodzia-
ków,alejakiwłaściwiekolormiałoubranieJózia?Niesubstancje,lecz
relacjeGombrowiczainteresowały.Tenpisarzmarzącyowolności,która
miałasięspełnićwkonkretnejrelacjifacetuface,wswojejpowieścibar-
wyprawiezupełnieignorowałalbotraktowałczystoalegorycznie.Zielony
oznaczałoprzecieżniedojrzały–tobyłonajważniejszełTaalegoryzacja
kolorumiałapóźniejwybuchnąćwTrans-Atlantykubrawurowąpolemiką
zmickiewiczowskązasadąwidzęiopisuję8.WgroteskowymświecieFer-
dydurkepozbawionymsubstancjiikoloru,wświecietożsamościrelacyj-
nej,narzucanejludziomprzezinterakcje,wktóryminnijawilisięJóziowi
jakoruchomeschematyzachowańczykonstelacjecechtypowychdlaroli
społecznej,wjakązostaliwepchnięciprzezprzypadekimanipulację„re-
żysera”,obronnaprzemocuderzającawtak„zdematerializowane”obiekty
stawałasięłatwa,podobniejakłatwastawałasięśmierć.
KoneksjemiędzywolnościąiśmierciąsąwFerdydurkezastanawia-
jące.Znamienne,żemomentzdobytejwolnościGombrowiczopisywał
właśniejęzykiemśmierci.Nawetjeślibyłtożartpikarejskiegonarratora,
niebyłtożartbezznaczenia9.„Kiedyumierawtobiewszystko,anikt
jeszczeniezdążyłurodzićsięnanowo.O,wartożyćdlaśmierci,bywie-
dzieć,żewnasumarło,żejużniema,pustoiczczo,cichoiczysto[ł]
żadnegouczuciaaniżadnegomechanizmu,nic,nic,nicł”(F177).
WFerdydurkestanemwolnościjestzupełnybrakwszelkichdoznań,
uczuciowapustkaibrakpamięci.Wolnośćjako„zobojętnieniebłogie”
(F176),bezjednegowspomnienia,chwilacałkowitegowymazaniazpa-
mięcitego,wczymsięuczestniczyło,takjakbymiędzywolnościąipamię-
ciąbyłaontologicznasprzecznośćniedousunięcia.Nicdziwnego,żenar-
___
___
___
___
___
___
___
___
7Por.A.Czyż,CierpienieiGombrowicz,„Ogród”1992,nr2.
8Zob.S.Chwin,„Trans-Atlantyk”wobec„PanaTadeusza”,„PamiętnikLiteracki”
1975,nr4.
9OczarnymhumorzewtwórczościGombrowiczazob.T.Bocheński,Czarnyhumor
wtwórczościWitkacego,Gombrowicza,Schulza.Latatrzydzieste,Kraków2005.
17
GrzechyGombrowiczaprzeciwkowolności
