Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zofertąGiedroycia,któryosamotnionemupisarzowizArgentynydał
platformępublicznądogłoszeniapoglądów.WtedytoGombrowiczwszedł
wrolę–jaksamtookreślał–MojżeszawyprowadzającegoPolskęicałą
ludzkośćzwięzieniaFormy.Wcześniej–jakoautorFerdydurke–nie
miałtakichambicji.ŻadnymMojżeszemtłumówbyćniezamierzał.Inie
narodowąFormąPolską13sięprzejmował,tylkoFormąbliskiejprze-
strzenimiędzyludzkiegoobcowania.Przedewszystkimstarałsięwypra-
cowaćoryginalnykształtisposóbpraktykowaniawłasnejprywatnej
wolnościwprzestrzenibezpośrednichinterakcji,bochoćwpartiachesei-
stycznychwzywałczytelnikówdopowszechnegopraktykowaniaferdydur-
kizmu,dawałdozrozumienia,żespołeczeństwoskładającesięwyłącz-
niezsamychferdydurkistówwrealnejrzeczywistościjestraczejmało
prawdopodobne.Takiespołeczeństwopewnienieprzetrwałobynawet
tygodnia.
AntropologicznaperspektywaFerdydurkeumacniałapodstawowypo-
działludzkiegoświatanapojedynczychpartyzantówwolnościinieuzdra-
wialnąwiększość,któradobrzesięczujewłaśniedlatego,żejestmocno
zrośniętazeswojąFormą.WFerdydurkemłodyGombrowiczdawałdo
zrozumienia,żewolnośćjesttylkorarytasemdlanielicznych,którzy
dotkliwieodczuwają,żeFormaichuwiera,aspołecznybioswiększości,
podtrzymywanyprzezschematyzachowań,uderzonyprzezzbuntowa-
nychferdydurkistów,odrastaszybkopokażdymskaleczeniu,niezwal-
czony.IwFerdydurkeoglądamykilkatakichskaleczeń,zadanychprzez
Józia,poktórychciałospołeczne–jakmożemysiędomyślać–zrastasię
bezśladu.Powypadachpartyzantówwolnościzbiorowośćpowracado
stanuhomeostazy,zktóregonicjejnadłużejniejestwstaniewytrącić.
Partyzantomwolnościpozostajetylkoszukaćsojusznikówwśródduchów
podobnychsobie,zresztązupełnienielicznych.
MelodiąfabułyFerdydurke–inaczejniżwpartiacheseistycznych!
–jestwolnośćprzedewszystkimdlamnie,adopieropotemdlainnych.
WfinałowychscenachdążącydowolnościJóziozmieniamłodąkobietę,
rezydentkęszlacheckiegodworu,wprzedmiot,byułatwićsobiewyjście
zniezręcznejsytuacjiijeszczeszydzizjejzupełnejbezbronności,nado-
datekzpretensjami,żetoonajego–biedaka–zniewala!Aleprzecieżto
onsam,niktinny,wpychająwformępannyporwanejzdworu,byużyć
dlawłasnychcelów,nieczującprzytymdoniejnic.PrawiewcałejFer-
dydurkeJóziobierzepoduwagęwyłącznieswojąsprawę:innychtraktuje
jakorzeczy,którebądźzawadzająizniewalajągo,bądźktórychmoże
użyćwwalcezFormą.CoJóziozrobizZosiąwpowieściowejpo-akcji,
___
___
___
___
___
___
___
___
13Zob.L.Neuger,Polskośćjakocel,„TekstyDrugie”1991,nr1-2;S.Chwin,Gombro-
wiczi„FormaPolska”,posłowie,[w:]W.Gombrowicz,Trans-Atlantyk,Kraków2005.
19
GrzechyGombrowiczaprzeciwkowolności
