Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DomWacławazŁużnej,podobniejakdomJanazCzarnolasu,jestprzestrzenią
dalekąodspektakularnegoobrazuplastycznego.NiezauważamyuPotockiegodetali
strukturyiarchitekturyprzestrzennej,finezyjnejdbałościoszczegół,taktypowych
dlabarokowegomodelutworzenia,dlabarokowejpoetykiiobrazowania.Dompo-
etytonieobiektzzabudowaniamigospodarskimi,ogrodem,sadem.DomPotockie-
gotoraczejmiejsceżycia,punktwyjściadodemonstrowaniatradycji,zwyczajów.
Światidomsytuowanywjegocentrum,jakoprzedmiotydeskrypcji,poetaprezen-
towałzperspektywyobserwatora,częstokrytyka,alerównieżuczestnikazdarzeń
zaistniałychwtejprzestrzeni.Stanowisko,jakiePotockizajmowałwzględemopi-
sywanegomiejsca,niezawszejestjednoznaczne.Byujawnićswojedylematy,wąt-
pliwości,niuanse,wykorzystałróżneopozycje.Jednąznichjestprzeszłość–
teraźniejszość.Potockiwutworachkonfrontujeprzeszłośćzteraźniejszością:pierw-
sząafirmuje,drugąkrytykuje.
Renesansowateoriapoezjiiprozyujmowaładomjakolocusstanowiącyobiekt
deskrypcjiorazlaudacji
45.Pierwszymkryteriumrozróżnieniadeskrypowanychloci
byłoprzeznaczeniebudowli.Odróżnianodomprywatnyodbudowliużytkupublicz-
nego.Drugimkryteriumwartościowaniabyłstatussocjalnydomostwa:bogactwo
bądźubóstwodomu.Drugiekryteriumrozróżnieniaijednocześnieocenydomu
wrozwojukultury–wtymliteratury–okazałosięsilniejszeiprzeciwstawianie
domubogategobiednemufunkcjonujewliteraturzenaprawachtoposu,podobnie
jakstereotypoweśrodkiewokowaniabogactwaiprzedstawianiaubóstwa.Domza-
możnyopisywanyjestzawszeprzezpryzmatzłota,srebra,kościsłoniowej,drogich
sprzętów,wykwintnychdańinapojów.Domubogiwzasadzieniepodlegadeskryp-
cji;wspominasięonimogólnieisporadycznie,używającstosownegosłownictwa:
„domubogi”,„domlichy”itp.,przyczymczęstostosowanedeminutywyniesąade-
kwatne,sąjedyniekonwencjąliteracką.JakpiszeMichałowska:
WłacińskiejpoezjiKochanowskiegopowracaopozycjadomubogategoibiedne-
gowrazzewszystkimiznakamibogactwaiubóstwa.[…]Pochwalno-opisowekon-
wencjerozluźniająsięwpoezjipolskiejistereotypowapochwałaustępujemiejsca
obrazowizindywidualizowanemuinasyconemuemocjonalnie
46.
EmocjonalnewartościprzestrzenidomuwpoezjiKochanowskiegosązawsze
wartościamidodatnimi.Domjestprzestrzeniązamkniętą–dobrąiprzyjazną,wkon-
sekwencjidającąazyl.Wpodobnejfunkcjiwystępuje:wieśrodzinna,Ojczyznaoraz
„strefaboskiejopieki”.Sątoprzedmiotyopisuijednocześniepochwały,wręcz
afirmacji.Natomiastwizjaplastycznajeststosunkowouboga.Michałowskapisze:
[…]wzestawieniuzemocjonalnąiintelektualnązasadą,organizującąodwe-
wnątrzowoprywatnesacrum,spajającąwcałośćrozproszoneelementy.Zamykająca
sięwokółpoetyprzestrzeńdomustajesięwtensposóbucieleśnieniemjegoludzkich
emocjiirenesansowegoświatopoglądu.Domstanowinajbliższepoecie,wyodrębnio-
nezcontinuumziemskiejprzestrzenizamknięcie,odcinającegood„rozległegoświa-
45Tamże.
ta”,niebezpiecznego„daleko”
—
47.
———
———
46Tamże,s.313.
47Tamże,s.318.Por.A.Karpiński,Staropolskapoezjaideałów...,s.93-139;A.Czyż,Świat:znak
idom...,s.42;tegoż,Światłoisłowo...,s.102.
21
