Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Domszlacheckijestczęstomiejscem,wktórymłatwookrytykęnietylkogo-
spodarzaczysąsiada,leczrównieżtych,którzypozostająpodbronią„wpolu”,także
tych,codowodzą„stanemrycerskim”.Kiedydochodzidosprawdzeniasięszlachci-
ca,światzaczynabyćzbyt„obszerny”iczęstoci,którzykrytykowaliikrzyczeli
najgłośniej,wracajązwojennegoobozudotłustegokapłona„przydziatkach,przy
żonce”.Wtymkontekścieokazujesię,żedomsiedemnastowiecznegoSarmatyjest
postrzeganyjakoprzestrzeńprzyjaznaiżyczliwawsytuacji,gdyzagrożonejestży-
cie.WświecieprzedstawionymwierszyPotockiegocechylocihorridiprzypisanesą
głównieprzestrzenibitwy,pojawiasięteżmorze–dzikieiniebezpieczne.Prze-
strzeńdomunabieracharakteruazylu;wwierszuNatożtrzecirazzamieszczonym
wMoraliachpoetapisał:
[…]Panadomniepuści
Zwłoskichpieszczot:woliwziąćdorękuoktawkę
Domaniźlikopijąwpole,nazabawkę
Ismyczkiemposkopowych,przysłodkichkieliszkach,
Niżponieprzyjacielskichszabląmachaćkiszkach
60.
Domjest,podobniejakuJanaKochanowskiego,przestrzeniązamkniętą,alesa-
tyrycznytonwypowiedzi
61sugeruje,żeniejestdobrze,gdyczłowiekwtejprze-
strzenizamykasię,niechcesięzdomemrozstać,chociażpowiniengoopuścić,kie-
dywymagategoodniegodobropubliczne,wspólne.Dlategoteżdompojawiasię
równieżwwypowiedziachapelatywnych.WPospolitymruszeniuteraźniejszym
(Moralia)poetawzywaopieszałąszlachtę:
Nużeżkawalerowie!Dowaszegoszyku
Przyszłarzecz.Terazszablą,cobyłowjęzyku,
Pokażcie!Ganiliścieżołnierzówprzystole,
Ganiliściehetmanów:jestzając,jestpole.
Puśćciewczas,puśćciezgłowydomy,żony,dzieci,[…]
62.
Piszącodomu,któryjestwartościąsamąwsobie,wartościąwyższegorzędupo-
etakrytykowałtych,którzywdomumieszkają,jednakżeniezachowująsięwedług
przyjętychiakceptowanychnorm,nieprzestrzegajązasadwspółżyciarodzinnego.
Przywołaniedomusłużyniekiedykrytycepostawludzi–wszerszymkontekście
ogólnonarodowym,społecznym.Wezwaniadoopuszczeniadomu,refleksjeikry-
tycznesądyadresowanedotych,którym„wpole”sięniespieszy,sązrozumiałe
wobliczusytuacjiPolskiXVIIwieku.KiedyniebędzieOjczyzny,niebędzierów-
nieżdomu.Tymczasemszlachtawswoimfałszywymrozumieniuwolnościdbałaje-
dynieowłasneinteresy.WwierszuEpimenidówsen
63bohaterstwierdza:„Wolny-m
szlachcic!Niechginieiojczyzna.Janie!”.Podobnesformułowania,eksponowanie
wwieluwariantachszlacheckiejniezależnościspotykamywwierszachPotockiego
dosyćczęsto.StwierdzeniategotypuwwierszachszlachcicazŁużnejsąoczywiście
———
———
—
60Tamże,t.III,s.254-255.
61E.Rappaport,WacławPotockijakosatyryk,Kraków1920,s.12-93.
62W.Potocki,Dzieła…,t.III,s.321.
63Tamże,s.187.
25
