Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
PiotrBiliński
szczególnąuwagęzasługują:OstatnielataHugonaKołłątaja(1905),Warszawa
przedwybuchempowstania17kwietnia1794roku(1911),Insurekcjawarszawska
17i18kwietnia1794(1934)orazRozprawyiszkice(1959,wydaniepośmiertne),
zawierającestudiapoświęconeinsurekcjikościuszkowskiej.Tokarzinteresowałsię
główniehistoriąwojskowościiprzedewszystkimprzeztenpryzmatpatrzyłnapo-
staćkróla.Jedyniewniektórychrozprawachiszkicachpoświęciłwięcejuwagihi-
storiipolitycznej.Najlepszymtegoprzykładembyłamonografiaoostatnichlatach
HugonaKołłątaja,wktórejuczonysubtelnieprzeanalizowałprzyczynyantagonizmu
księdzapodkanclerzegozeStanisławemAugustem.
BadanianadpostaciąostatniegokrólapchnąłnanowetoryWładysławKonop-
czyński(1880-1952).Poświęciłonostatniemupolskiemumonarszesporouwagi
wkilkuważnychpracach.Sątom.in.:GenezaiustanowienieRadyNieustającej
(1917),Konfederacjabarska(1936-1938),DziejePolskinowożytnej(1936),Pierw-
szyrozbiórPolski(2010,wydaniepośmiertne).Wspomnianyautordokonałteż
tłumaczeniapierwszejczęścikrólewskichpamiętników(1915)21.Dziśjużjednak
anachroniczniebrzmiocena,jakąwybitnykrakowskihistorykpozostawiłwpod-
ręczniku.Konopczyńskipisałtam,żeStanisławAugust
poojcu[ś]odziedziczyłinteligencjęobrotną,subtelnąipodwieluwzględamipierw-
szorzędną,zdolnądowzbijaniasięnanajwyższypoziomeuropejski,alebezojcowskiej
energiiitężyzny.Pomatce-tylkogórneodurodzeniaambicje,bezjejpotężnychitrwa-
łychnamiętnościpolitycznych.[ś]Słabestronycharakteru:zmysłowączułostkowość,
próżność,pociągdozbytkurozwinąłwtrzeciej,opłakanejpodróży-napółnoc;wrócił
zniejostateczniepo3latachzsercemprzeszytymzatrutąstrzałą,zdusząuwiedzionej
dziewczyny,miękki,posłusznynakażdeskinienieowejwyższejindywidualnościwko-
biecymciele,któramuzwichnęłażycie22.
TęnegatywnąopinięKonopczyńskizarazpotemjednakosłabiłuwagami,że
jego[tj.króla]otwartyumysł,jegoentuzjazmdlapostępuireform,gorączkowa(zprze-
rwami)pracowitość,wymowa,taktizręcznośćwobcowaniuzludźmizrobiłybyzeńwin-
nychczasachmonarchęconajmniejnawysokościzadania;napartneraKatarzyny,Fryde-
rykaiKaunitza,nawładcęPotockich,RadziwiłłówiLubomirskichonsięnienadawał23.
WedługJerzegoMichalskiego,właśniedziękiKonopczyńskiemuutarłsięwhi-
storiografiipolskiejpogląd,że
StanisławAugusttozjednejstronywładcaświatły,bardzointeligentny,oogromnych
zasługachwucywilizowaniuiunowocześnieniuPolski(przyczymjedniograniczalije
Tokarz-organizatoriszefWIN-Wwlatach1918-1927,nStudiaiMateriałydoHistoriiWojskowości”
32(1990),s.227-242;M.Tarczyński,Przedmowadoobecnegowydania,[w:]W.Tokarz,Wojnapolsko-
-rosyjska1830i1831,Warszawa1994,s.5-15;R.Tomaszewski,WacławTokarz-JanuszJędrzejewicz
-MarianKukiel(międzyoświatąapolityką),nKulturaiEdukacja”1(2007),s.106-115.
21Szerzejzob.P.Biliński,WładysławKonopczyński.HistorykipolitykIIRzeczypospolitej(1880-
-1952),Warszawa1999.
22W.Konopczyński,DziejePolskinowożytnej,Warszawa1996,s.606-607.
23Tamże,s.607.
