Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXXIV
Wstęp
realizmmiałjednakograniczonycharakter,wynikałbowiem
nietylezrozwiązaniaproblemurelacjipoznaniadoprzedmio-
tu,ilezjegozawieszenia.Celembyłodlańbowiemrozwikłanie
problemuprzedmiotufizykiinauk:nieinteresowałagokwestia
ontycznegostatusuprzedmiotupoznaniawogóle,alezagad-
nieniespójnościtegoprzedmiotupoznaniazgeometrią,fizyką,
biologiąorazinnyminaukami.PóźniejszekoncepcjeWhitehea-
dapozostanąrealistycznewsensieepistemologicznym,tozna-
czybędzieontwierdził,żemożemypoznaćniezależnąodnas
rzeczywistość,alenabiorąposmakuidealizmumetafizycznego.
Otóżuznaon,iżwnaturzerzeczywistościzawartesą,przynaj-
mniejwzaczątkowejpostaci,cechyuznawanepowszechnieza
mentalne23.Wjegodojrzałejmetafizycedualizmumysłuicia-
łarozumianynasposóbprzestrzennyzostanieprzekształcony
wdynamicznyndualizm”fazpowstawaniabytuaktualnego.
PodkoniecswojejkarieryakademickiejwAngliiWhitehe-
adbyłjużznanynietylkojakomatematykilogik,aletakże
jakofizyk,któryzaproponowałkonkurencyjnąwobecEinste-
inateorięwzględności(niezyskałaonauznania,aostatecznie
zostałaempirycznieobalona),jakofilozofprzyrodyposzuku-
jącypodstawunifikacjimatematyki,fizykiibiologii(niekiedy
używałterminunpanfizyka”naokreślenietego,comiałobybyć
wynikiemtejunifikacji)iwreszciejakofilozofnaukitropiący
filozoficznezałożenia,któreutrudniająjejrozwój,ipróbujący
23Stanowiskotozwiesięwnajnowszejdebaciepanprotopsychizmem(jest
rzecząinteresującą,żewkwestiinaturytego,corealne,koncepcjaWhitehe-
adaniebyłazbytodległaodkoncepcjiRussella).Zob.D.J.Chalmers,Pan-
psychismandPanprotopsychism,w:ConsciousnessinthePhysicalWorld:
PerspectivesonRussellianMonism,red.A.Torin,Y
.Nagasawa,OxfordUni-
versityPress,NewYork2015,s.246-276.Naokreślenietegostanowiskauży-
wasięteżterminunidealizm”,alemaonkilkaróżnychsensów,któreczęstosą
zesobąmieszane.Zob.P.Gutowski,Kilkauwagozagadnieniurealizmu,nPrze-
glądFilozoficzny.NowaSeria”2001,nr4,s.35-49;tenże,Kontrowersja:rea-
lizm-idealizm,w:StefanSwieżawski.Osobaidzieło,red.J.Czerkawski,P.Gut,
WydawnictwoKUL,Lublin2006,s.151-169.
