Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Ja”romantycznewstrukturzepoetyckiejopowieści...
17
subrzminiewiarygodnieiwydajesięniemalironicznąnadwyżkąstylu,
azbytnszybkie”zaklasyfikowaniezmiandokonanychprzezromantyzmdo
kategoriizdarzeńpomniejszychjestnadmiernymuproszczeniemproblemu,
któremożeprowadzićdobłędnychwnioskówwglobalnejoceniestanu
literaturywspółczesnej.GeorgeSteinerniepoddajebowiemanalitycznej
refleksjianiromantycznychmanifestówprogramowych,anifilozoficznych
dyskursówczyteoretycznychwypowiedzidotyczącychsytuacjiliteratury
(awszczególnościpodmiotuijęzyka),jakiepojawiłysięprzedprzełomem
romantycznym.Pomijateżfakt,żewśródutworówromantycznychnietrud-
noznaleźćtakie,wktórychpoecitamtejepokiwcaleniebyliprzekonani,
iżnjęzyksprostaichwymaganiom”.Więcej-wiedzieli,imanifestowalitę
wiedzę-żewielokrotniejęzykniejestwstaniewyrazićideiiżenmyślom
kłamie”.PodanieprzykładuVictoraHugojakotwórcypokładającegowję-
zykutakąufnośćniemożebyćrozstrzygającewstosunkudocałegoprądu
romantycznegowliteraturze.Romantyzmpolski,mniejznanyzachodnim
badaczom,niepoddajesiętejklasyfikacjiidostarczaciekawychprzykładów
skomplikowanychgiertwórcyzjęzykiem,zwłaszczawdojrzałejfazie(choć
nietylko)romantycznejepoki.
Nielekceważączasięguorazznaczeniaskutków,jakiespowodował
kryzysjęzykaliterackiegonaprzełomieXIXiXXwieku,wartojednak,do-
ciekającprzyczyntegowydarzenia,spojrzećwsteczi,biorącpoduwagę
chronologięzdarzeń,poddaćbardziejanalitycznejrefleksjiinnywyłom,ten
poprzedni,którymiałmiejsceuproguXIXwieku,awrazzktórymrozpoczął
sięprzyspieszonyprocesprzekształceńnowożytnegopodmiotu.Kryzysmo-
dernistycznyznalazłbysięwtymchronologicznymujęciunadrugimmiej-
scuwstosunkudoprzełomuklasycystyczno-romantycznego.Niechodzitu
wszakżeozwykłenastępstwozdarzeńwczasie,leczoto,bymócpostawić
zasadnepytanie,jakibyłstosunekromantykówdojęzyka?Jakabyłaich
koncepcjapodmiotu?Jakienadziejemieliwobecjęzykaromantycy,awja-
kimstopniuczyaspekcieuświadamialisobiejegoniewystarczalnośćlub
ułomność-powodująceodczucieniewyrażalnościlubkażącetwórcyszukać
wyjściazimpasuwironicznymdystansie?Iwreszcie-jaktenadzieje,ita
ironia,mająsiędoświadomościjęzykowejmodernistówzkońcawieku?
Dopieropotembardziejowocnebyłybyrozważania,czyprzemianypodmio-
towości,jakiedokonałysięwromantyzmie,niemiaływiększegowpływuna
późniejszykryzys,wktórymGeorgeSteiner-inietylkoon-diagnozuje
zerwaniezdotychczasową,tradycyjnązasadąliterackości?Czyteżbyło
przeciwnie:iżromantyczneopcjepodmiotuwyznaczyłypewienstanrzeczy,
któregopóźniejszaliteraturajużniemogłaominąć,choćruchzaczętyprzez
romantyzmpodejmowaładlainnychcelów?
