Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
„Przysłowiasąmądrościąnarodów”-tasentencjajestczęstopowtarzana.Dodać
możnatakżeinne,równiepopularne,głoszące,że„nawszystkojestprzysłowie”,czyteż
że„przysłowiasąnawszystko”.
Czymjednakjestprzysłowie?Wedługparemiologówjesttozdanie,równoważnik
zdania,częstoporównaniewyrażającewformiepośredniej,niekiedyalegorycznej,zme-
taforyzowanej,jakąśmyślogólną,prawidło,pouczenie,stwierdzenieosytuacjiżyciowej
człowiek
1
.Większośćprzysłówodnosisięwłaśniedożyciaikondycjiczłowieczej,sto-
sunkówmiędzyludzkich,mentalności,sposobówreagowanianawydarzeniaizjawiska
przyrodyitp.,awięckwestiimniejzależnychodsystemuspołecznego,religii,ustroju,
położeniageograficznego.Innymisłowy-większośćprzysłówdotyczysprawuniwer-
salnych.Tewłaśnieprzysłowiapojawiająsięwjęzykachróżnychnarodówwwersjach
zbliżonychdosiebiezarównosemantycznie,jakifrazeologicznie.Sporyichprocentma
wspólneźródławkulturzeantycznej,ściślejwliteraturzegreckiejirzymskiej,wBiblii,
niekiedywtwórczościwybitnychpisarzynowożytnych;częśćjestwyrazemtzw.
mądrościludowej.Owepokrewieństwazachęcałyniejakodoopracowywaniaporów-
nawczychzbiorówprzysłów.ZatwórcęparemiografiiporównawczejuważasięErazma
zRoterdamu,któryw1515rokuprzygotowałkolejnąedycjęAdagiorumCollectanea,
wktórejzebrałprzysłowiałacińskie,dodającichodpowiednikiwówczesnychjęzykach
zachodnioeuropejskich.Stopięćdziesiątlatpóźniej,wroku1660,AnglikJamesHowell
opracowałdziełopt.LexiconTetragloton,wktórymzamieściłprzysłowiawjęzykach:
angielskim,francuskim,włoskim,hiszpańskimiwalijskim.
OdpołowyXIXwiekupojawiałosięcorazwięcejporównawczychzbiorówprzy-
słów
2
.Nawyróżnieniezasługują:dwutomowapracaIdyvonDüringsfeldiOtonavon
Reinsberg-Düringsfeld(Lipsk1872-1875),zawierającaokoło2000przysłówniemie-
ckichzodpowiednikamiwjęzykachgrupygermańskiejiromańskiej;pięciotomowa
księgaprzysłówniemieckichKarlaF.W.Wandera(Lipsk1863-1880),wktórejznajdują
sięprzywieluprzysłowiachodpowiednikizinnychjęzykóweuropejskich,nawetpol-
skiego;pracaMoritzaMassona,którywydałw1868rokuwPetersburgupierwszą-
iniestetyjedyną-częśćswegodużego,porównawczegozbioruprzysłówrosyjskich,
niemieckich,francuskich,takżepolskich,łączonychwgrupytematyczne.Najwięcej
materiałówzgrupyjęzykówsłowiańskichzebrałFrantiżekL.Ćelakovsky,czeskipoeta
ifolklorysta,któryopatrzyłprzysłowiaczeskieodpowiednikamipolskimi,rosyjskimi,
słowackimi,łużyckimi,słoweńskimi.Kilkazestawień,zwyklerosyjsko-niemieckich
irosyjsko-francuskich,ukazałosięwRosji.Wnaszymstuleciupowstałylicznedwu-
iwielojęzycznezbioryprzysłów,porządkującezapisyczęściejwukładziehasłowym
niżtematycznym.Donajważniejszychnależałobyzaliczyć:zbiórAugustoArthabera,
1
Por.JulianKrzyżanowski,Dziejeprzysłowioznawstwapolskiegowtokupięciuwieków,w:Nowa
księgaprzysłówiwyrażeńprzysłowiowychpolskich,t.I,red.StanisławŚwirko,PIW,Warszawa1969,
s.VIIinast.;przedrukw:JulianKrzyżanowski,Szkicefolklorystyczne,t.3,WydawnictwoLiterackie,
Kraków1980,s.133-135;WolfgangMieder,Ogólneuwagionaturzeprzysłów,„LiteraturaLudowa”
1993,z.3,s.49-60.
2
Por.natentemat:DobrosławaŚwierczyńska,Paremiografaiparemiologiaobca…,w:Nowa
księgaprzysłówiwyrażeńprzysłowiowychpolskich,t.IV,red.StanisławŚwirko,PIW,Warszawa
1978,s.155-163.
VII
