Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
StanisławGajda:Nowapolskapolitykajęzykowa
świadomościjęzykowejnosicieliiużytkowników,dotechnologiikomunika-
cyjnych(mowa,pismo,druk,Internet),dospołeczno-kulturowychkonteks-
tówwpływającychnazachowaniakomunikacyjnojęzykoweitd.Działalność
politycznojęzykowabywazorientowananawykreowanieodrębnegojęzyka
(kodu)inarozwijaniejegospektrumfunkcjonalnego(użyciawróżnychsfe-
rachżyciaspołecznego,np.wnauce,wżyciureligijnym,wedukacji)lubna
obronęjegożywotności.Częstotowarzyszytemuoddziaływanienaświa-
domośćjęzykową,tj.budzenieprzywiązaniadojęzyka,wskazywaniena
jegofunkcjęsymboliczno-integracyjnąwstosunkudopewnychwspólnot
etniczno-narodowych.
Tozorientowaniepolitykijęzykowejwdużejmierzezależyodprzyjmo-
wanychprzezpodmiotyideałówicelów.Ztychdwubliskichsobiepojęć
kategoriacel(planowanywynikdziałalności!ustawiapolitykęjęzykową
wbardziejutylitarnej,technokratycznejperspektywie(por.taktykipolitycz-
nojęzykowe).Natomiastkategoriaideał(najważniejszezasadyicele,według
którychprojektujesiędziałalność!oraz(wzorzecdoskonałości!odwołujesię
dosystemuaksjonormatywnegoiotwieraszerokąperspektywękulturową.
Podmiotywswychdziałaniachpolitycznojęzykowychkierująsięmniejlub
bardziejrozbudowanymi,spójnymiiuświadamianymiorazkonsekwentnie
realizowanymiprzekonaniami.Zespołytychprzekonańsąnazywanekon-
cepcjami,doktrynami,teoriamiiideologiami.Wśródtychideologiiwymienia
sięm.in.ideologiemono-ipolilingwalne,nacjonalistyczneiekologiczne,
liberalneipurystyczne,utylitarneietosowe.
Dowielkichideologiipolitycznojęzykowychwpierwszejkolejnościzalicza
sięideologięmono-orazpolilingwalną.Pierwszawskrajnejpostaciopowia-
dasięzasprowadzaniemwielojęzycznościdojednegojęzykalubwpostaci
mniejradykalnej-douznaniadominacjikilkujęzykówwielkichimiędzyna-
rodowych,np.chińskiego,arabskiegowposzczególnychsferachkulturowo-
-cywilizacyjnychorazangielskiegowkontaktachmiędzystrefowych.Różną
realnąpostaćmożeteżprzybieraćideologiapolilingwalna.Jejwariantnacjo-
nalistycznyjestnastawionyprzedewszystkimnaobronęiochronęswojego
językanarodowegobeztroskiojęzykiinne.Bardzoczęstowpisujesięwpoli-
tycyzującąformułę:jedennaród-jednopaństwo-jedenjęzyk.Warianteko-
logicznykultywujecałezróżnicowanierzeczywistościjęzykowej,aszcze-
gólnąuwagępoświęcajęzykommałym,regionalnymitd.orazzagrożonym.
Działalnośćpolitycznojęzykowajestraczejsztukąniżdziałaniemopiera-
jącymsięnazbiorzewyraźnieokreślonychalgorytmóworazmacharakter
dyskursywny.Stądzamiastwskazywanianiezawodnychmetodiśrodków
lepiejwymienićtypowedyskursypolitycznojęzykowe.Należądonichdys-
kursy:programowy,kodyfikacyjny,legislacyjny,edukacyjnyipromocyjny,
atakżenaukowyipolityczny(politics).
45
