Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
StanisławGajda:Nowapolskapolitykajęzykowa
masę.AmyślHerdera,iżnaródtowspólnotawyrażającasięwjęzyku,mocno
zakorzeniasięweuropejskimmyśleniu2.
WujmowaniukategoriinaroduwXIXiXXwiekuzarysowałasięopozy-
cjamiędzyobiektywistamiisubiektywistami.Cipierwsidefiniująnaródna
podstawieempiryczniesprawdzalnych(obiektywnych)własności,przywo-
łująckryteriaetniczne,terytorialne,historyczne,polityczne,religijne,kul-
turowe,ekonomiczneorazjęzykowe.Przewagajednychwłasnościnaddru-
gimiposłużyłaF
.Meineckemudowyróżnienianarodówobywatelskichoraz
Ugorących"kulturowych(dominacjawięzizkulturąijęzykiem)3.Natomiast
subiektywiścidefiniująnaród,stosująckryteriumświadomościjegoczłon-
ków,którzydeklarująswojąprzynależnośćdowspólnotynarodowej.Naród
mazatemcharakterplebiscytowy4.Stądteżwzmożonezainteresowanie
świadomościąiideologiąnarodową.Natymgrunciezrodziłysiękonstruk-
tywistyczneokreślenianarodujakoUwspólnotywyobrażonej"5,częstooUtra-
dycjiwynalezionej"6,atakżeteza,żetoideologienarodowe(nacjonalizmy)
orazichnosicielewytwarzająnarody,.
Takwięc,niewdającsięwsporywokółkategoriietni(grupyetnicznej)
inarodu8orazprymordialistycznychimodernistycznychkoncepcjinaro-
du,możnaprzyjąć,żewkońcuXVIIIwiekuwytworzyłasięnowożytnaidea
narodu,atrwającyjużjakiśczasprocespolitycyzacjijęzykadoprowadził
dojegościsłegozwiązkuznarodemiideąnarodową.Zrodziłysięobiego-
weprzekonania,żespołeczeństwojestrównoznaczneznarodem,żenaród
jestnaturalnąjednostką,aniehistorycznymkonstruktemspołeczno-kul-
turowym,żenajlepiej,gdywżyciuspołecznymrealizujesięformułajeden
naród-jednopaństwo-jedenjęzyk.
Jeśliwziąćpoduwagę,żegrupetniczno-kulturowychnanaszymglobie
możnadoliczyćsięponad10tysięcy,języków-ponad6tysięcy,apaństw-
tylkoniecoponad200,townioskiztychdysproporcjimożnawyciągaćróżne.
Doświadczeniaprzeszłościpokazują,jakgroźnemogąbyćnacjonalizmy,pro-
2Por.:N.Elias:PrzemianyobyczajówwcywilizacjiZachodu.Przeł.T.Zabłu-
dowski.Warszawa1980;P
.Burke:JęzykiispołecznościwEuropiewczesnonowożyt-
nej.Przeł.A.Szurek.Kraków2009.
3F
.MeiNeCke:WeltbürgertumundNationalstaat.München-Berlin1907.
4E.ReNaN:Cotojestnaród?.URespublicaNowe"2005,nr1,s.135-144.
5B.ANdersoN:Wspólnotywyobrażone.Przeł.S.Amsterdamski.Kraków
1997.
6Tradycjawynaleziona.Red.E.J.Hobsbawm,T.RaNger.Przeł.M.Godyń,
F
.Godyń.Kraków2008.
7E.GellNer:Narodyinacjonalizm.PrzełT.Hołówka.Warszawa1991.
8A.D.Smith:Etniczneźródłanarodów.Przeł.M.GłowaCka-Grajper.Kra-
ków2009.
47
