Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4
PSYCHOLOGIASĄDOWA
1.1.1.Strukturasytuacji
PunktemwyjściawniniejszejksiążcebędziewypracowanyprzezTadeuszaTo-
maszewskiego(1979)modelUczłowiekwsytuacji”
,nazywanyprzezemnieparadyg-
matem,jakożewjegoobrębiemożemyująćiwyjaśnićwszystkiefaktyizjawiska
dotyczącepsychologicznegofunkcjonowaniaczłowieka.Konsekwentnerozwinię-
ciecałychUsegmentów”tegomodelu(motywacja,postawy,potrzeby,osobowość,
funkcjonowaniewstresieitp.)zostałouwieńczonejużwlatach70.XXwiekusuk-
cesemszkół:warszawskiejipoznańskiej(TadeuszTomaszewski,JanuszReykow-
ski,JózefKozielecki,WiesławŁukaszewski,JanStrelau,MirosławKofta,Andrzej
Lewicki,KazimierzObuchowskiiinni).Drugimrudymentarnymkonstruktem
T.Tomaszewskiego(1963)jestpojęcieczynności,któreuniwersalnieopisujecelo-
wąaktywnośćczłowieka.Wtakimznaczeniuzostanieonowykorzystanedoopisu
ianalizyzachowańwpsychologiisądowejiporównanezkonceptualizacjązacho-
wań(czynów)nagruncieprawa(zob.cz.3).
ParadygmatTomaszewskiego(1979,s.17in.)zjednejstronyprzełamujetra-
dycyjniefenomenologiczne,awszczególnościintrospekcjonistycznerozumie-
niefunkcjonowaniaczłowiekajakowyłącznegodeterminatoraswoichzachowań
(poprzezurzeczywistnianiewłasnejwoli),działającegopozawpływemróżnych
uwarunkowańsytuacyjnych,azdrugiejstrony–tradycyjniebehawiorystyczne
wyjaśnianieprzyczynzachowaniasięczłowiekazapomocądziałającychnaniego
bodźcówiposiadanychnawyków(zob.Guthrie,1964).
Jegoteoretycznymodeluwzględniabowiemzarównoosobowościowe,jak
isytuacyjnedeterminanty,współdecydująceocelach,kierunkachisposobach
zachowaniasięczłowieka.Novumtegoparadygmatupolegawięcnajednocze-
snym,łącznym–relacyjnym–rozpatrywaniuzachowaniasięczłowieka,które
jestzawszewynikiemuwarunkowańpodmiotowychisytuacyjnych.
SytuacjęczłowiekaT.Tomaszewskiokreślajakoukładjegostosunkówzin-
nymielementamiśrodowiska.Opisujączachowaniesięczłowiekawokreślonej
sytuacji,trzebapamiętać–jakpodkreślaautortegomodelu–nietylkootym,że
stanowionoreakcjęnadanąsytuację,leczrównieżotym,żejestonozarazem
rozwiązaniemtejsytuacji,awięcrealizacjąokreślonegozadania.
1.1.2.Funkcjesytuacji
Dlawłaściwegozrozumieniabodźcowego(stymulacyjnego)ijednocześnie
zadaniowegoaspektusytuacjiistotneznaczeniemafakt,żeczłowiekjakopod-
miotsytuacji,samjesttakżejednymzjejelementów.Jestwięconaokreślana
zarównoprzezcechyistanyelementówjegootoczenia,jakiprzezcechyistany
jegosamego.
