Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
PSYCHOLOGIASĄDOWA
sekwencjonalnąkolejnością.Spodziewaniesię,żeczłowiekosiągniekolejny,wyż-
szystopieńnagle(Uwciągujednejnocy”),byłobyrównieniedorzeczne,jakprze-
widywanie,żektośzaczniechodzićprzedraczkowaniem(zob.Kohlberg,1973;
DuskaiWhelan,1975).Badaniamiędzykulturowewspołeczeństwachdobrze
gospodarczorozwiniętychpotwierdziłyistnieniepodobnychwzorcówrozwo-
jowych,wspołeczeństwachnieuprzemysłowionychzaśstwierdzonowolniejsze
tempopowstawaniakolejnychstadiów(zob.Holliniin.,2004,s.49).
Stadium1poziomupierwszego,czyliprzedkonwencjonalnego,nazwane
skrótowoUkaraiposłuszeństwo”
,charakteryzujesiętym,żezachowaniaspołeczne
regulowanesąprzezantycypacjękaryzaokreślonezachowanie,bezpowiązania
ichocenyzdobremczyzłemwynikającymztychzachowańdlaogółu.Powstrzy-
mywaniesięprzeddemonstrowaniemzachowańUzłych”łączysięwięczestra-
chemprzedprzykrymikonsekwencjami,ademonstrowanieUdobrych”zachowań
manaceluuzyskanienagrody(wróżnejpostaci:pochwała,łakocieitp.).
Stadium2tegopoziomu,nazwanewskrócieUinstrumentalizm”(czyUmo-
ralnośćwłasnegointeresu”),charakteryzujesiętym,żedziecidziałajątak,aby
ichzachowanieprzyniosłoimjakąśkorzyść.Prawidłowepostępowanie(wich
rozumieniu)totakie,któremasens,awięcktórezaspokajaichpotrzeby.Re-
lacjezinnymiludźmipojmowanesąnawzórtransakcjirynkowych–Ucośza
coś”
.Pojawiasięjużwprawdzieznacznaliczbazachowańwinterakcjachmię-
dzyosobniczychmającychcharakterwspółpracy,uwzględniającychrówność
partnera,czylizachowańnacechowanychwymaganiem,abyUbyćwporządku”
,
aleowonacechowaniewynikazrozumowejkalkulacji;podyktowanejestmoż-
liwościązdobyciawłasnychkorzyści.Istotnąróżnicą,jakawystępujewtych
zachowaniachwporównaniuzpóźniejszymi(mieszczącymisięwobrębiewyż-
szychstadiówrozwoju),jestbrakwichmotywacjimyśleniaosprawiedliwości
irówności,koniecznychwogóle,anietylkookazjonalnie(wynikającychzdanej
sytuacji),orazbrakstałejpozytywnejuczuciowościczyspołecznejlojalności.
Toteżgeneralnienależystwierdzić,żeistotąrozumowejocenytychzachowań
jakoprawidłowych(charakterystycznychwłaśniedlastadiumdrugiego)jestich
Uinstrumentalność”
,toznaczymożliwośćuzyskiwaniazaichpomocąprzewi-
dywanychkorzyści,aunikanieprzykrości(Upsychologicznychstrat”).Poziom
przedkonwencjonalnyrozwojumoralnegodzieciosiągajązwyklewpoczątko-
wychklasachszkołypodstawowej.
Poziomdrugi,czylikonwencjonalny,obejmujerównieżdwastadiarozwo-
jowe.Charakteryzujesiętym,żepodmiotzaczynadostrzegaćirozumiećznacze-
niedostosowaniasiędooczekiwańswojejrodziny,grupyrówieśniczejczy–nieco
szerzej–społecznościlokalnej.Spostrzegasiebiejakosensownączęśćskładową
tychspołeczności.UInnisąprzecieżtacyjakja!”OwiUinni”zaczynająwięcmieć
