Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
ROZDZIAŁ1
Ja
Powykonaniutegozadaniauczestnikówzapytano,czyzechcielibypomócekspery-
mentatorowi,biorącudziałwdrugim,niezależnymbadaniudotyczącymrozwiązywa-
niaproblemów.Wrzeczywistościbyłatoczęśćtejsamejprocedury.Osobybadane
poproszonoowykonaniezadaniapolegającegonarozwiązaniuproblemu.Poinformo-
wanoje,żemająnieograniczonyczasnawykonaniezadaniaiżezostanąocenionenie
napodstawietempapracy,ajedynienapodstawietego,czyudałoimsięrozwiązaćza-
danąłamigłówkę,czyteżnie.Wrzeczywistościzadaniezostałoprzygotowanewtaki
sposób,abyniemożnagobyłorozwiązać.Zmiennązależnąwtymeksperymenciebył
czas,jakiuczestnicypoświęcilinarozpracowaniezadania,zanimsiępoddali.Osoby
badanewDwarunkurzodkiewkowym”znacznieszybciejporzucałypracęnadzada-
niem,średniojużpo8minutach,niżwDwarunkuczekoladowym”,wktórymnapró-
byrozwiązaniazadaniapoświęcałyprzeciętnie19minut.Podsumowując,uczestnicy,
którzywcześniejmusielidokonaćsamokontroli,jedzącrzodkiewkiiignorującciastka,
bylimniejzdolnidostawieniaczołatrudnejifrustrującejzagadce.Napodstawiete-
goipodobnychodkryćBaumeisteriwspółpracownicyprzekonywali,żedostępnenam
zasobypoznawczesłużącesamoregulacjisąograniczone.Wefekcie,kiedydokonuje-
mysamoregulacjiwjednejdziedzinie,zasobydostępnenamdosamoregulacjiwinnej
dziedziniesąchwilowowyczerpane.
TeoriarozbieżnościJa
Higgins(1987)przedstawiłteorię,zgodniezktórąludzieporównująwłasneJadowy-
branegostandardu.JednakżeteoriarozbieżnościJakoncentrujesięnietylkonazda-
waniusobiesprawyzrozbieżnościmiędzyrealnąaidealnątożsamością,lecztakżena
emocjonalnejreakcjiludzinaterozbieżności.Higginsutrzymywał,żeludziemajątrzy
typyschematówJa.Jarealneodzwierciedlato,jacyjesteśmyteraz.Jaidealnestanowi
punktodniesieniaobrazujący,jacynaprawdęchcielibyśmybyć(Jaidealneskładasię
zcech,charakterystykijakości,którejednostkachciałabyposiadać).NatomiastJapo-
winnościoweprzedstawiacechylubcharakterystyki,októrych,opierającsięnapoczu-
ciuobowiązku,odpowiedzialnościalbopowinności,jednostkasądzi,żepowinnajepo-
siadać.Zgodnieztąteorią,ludziesązmotywowanidoupewnieniasię,żeichJarealne
odpowiadaJaidealnemuiJapowinnościowemu.ImwiększarozbieżnośćmiędzyJa
realnymawłasnymodniesieniem(czytoidealnym,czypowinnościowym),tymwięk-
szydyskomfortpsychicznydoświadczanyprzezjednostkę.Abytołatwiejzrozumieć,
wyobraźsobie,żepracujeszwsupermarkecie,alemaszaspiracjeartystyczne.Jednakże
Twoirodzicemarzą,żebyśzostałsłynnymlekarzem.WtymprzypadkuTwojeJareal-
ne(pracowniksupermarketu)różnisięzarównoodJaidealnego(artysta),jakiodJa
powinnościowego(lekarz).
TedwatypyrozbieżnościJauważasięzazwiązanezespecyficznymireakcjamiemo-
cjonalnymi.RozbieżnośćJarealne–Jaidealnewiążesięzbrakiempozytywnychwy-
ników,coskutkujeemocjamidepresyjnymi(związanymizprzygnębieniem),typuroz-
czarowanieismutek.Stąd,jeśliwdniuwolnymodpracyzajmieszsięmalowaniem
obrazu,cosprawi,żezacznieszmyślećotym,żechoćjesteśkasjeremwsklepie,towo-
lałbyśbyćzawodowymartystą,możeszpoczućsięniecoprzygnębiony.Jednocześnie,
rozbieżnościJarealnegoiJapowinnościowegosązwiązanezobecnościąnegatywnych
wynikówwywołującychemocjelękowetypu:gniew,strachiniepokój.Zatemjeśli
wdzieńwolnyodpracyodwiedziszrodziców,tomożeCitoprzypomnieć,żeniespeł-
