Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
7.
Bojęsiętego,cosięstaniezmoimciałempośmierci26.
Niektóreztychobawwydająsięraczejluźnozwiązanezosobistąśmiercią.
Strachprzedbólemwoczywistysposóbleżypotejstronieśmierci;strachprzed
życiempożyciuprzynosiwybawienie,zamieniającśmierćwwydarzenie
nieostateczne;strachoinnychnajoczywiściejniejeststrachemosiebie.Sprawą
centralnąwydajesięstrachprzedosobistymunicestwieniem:„zakończąsię
wszystkiemojeplanyizamierzenia”i„niebędęjużmógłniczegodoświadczyć”.
DopodobnychwnioskówdochodziJacquesChoronnapodstawie
najważniejszychfilozoficznychpoglądównatematśmierci.Wyróżniaontrzy
rodzajestrachuprzedśmiercią:(1)cobędziepośmierci,(2)„wydarzenie”
umieraniai(3)to,żesięprzestaniebyć27.Pierwszedwa,jakwskazujeRobert
Kastenbaum,odnosząsiędośmierci28.Dopierotrzeci,„żesięprzestaniebyć”
(unicestwienie),zdajesiętkwićwcentrumkwestii;itowłaśnienimbędęsię
zajmowałwtychrozdziałach.
Kierkegaardjakopierwszydokonałjasnegorozróżnieniamiędzystrachem
alękiem(przerażeniem);przeciwstawiłstrach,któryjeststrachemprzedczymś,
strachowi,któryniemaswojegoprzedmiotu– „nie– jakcierpkozauważył–
nicość,zktórąjednostkaniemanicdoczynienia”29.Człowiekboisię(lublęka)
utratysiebieistaniasięnicością.Tegolękuniemożnaumiejscowić.Atakujeon–
jakmówiRolloMay– zewszystkichstronnaraz30.Zestrachem,któregonie
możnazrozumiećanizniczympołączyć,niemożnasięteżskonfrontowaćiprzez
tostajesięonjeszczestraszniejszy:rodzipoczuciebezradności,któreniezmiennie
budzijeszczewiększylęk.(ZdaniemFreudalękjestreakcjąnabezradność;jako
sygnałzapowiadaniebezpieczeństwo,człowiekzatemoczekuje,żesięznajdzie
wsytuacji,wktórejbędziebezradny31).
Jakmożemyzwalczaćlęk?Przezprzemieszczeniegozniczegonacoś.
TowłaśniemiałnamyśliKierkegaard,gdypisał,że„nicość,którajest
przedmiotemlęku,stajesięjakbycorazbardziejczymś”32.Otosamochodziło
RolloMayowi,gdypisało„lęku,którychcesięstaćstrachem”33.Jeślinamsięuda
strachprzedniczymprzekształcićwstrachprzedczymś,możemyrozpocząć
kampanięwsamoobronie– możemyunikaćrzeczy,którejsięboimy,szukać
przeciwkoniejsprzymierzeńców,wymyślaćmagicznerytuały,żebyodebraćjej
moc,albozaplanowaćsystematycznąstrategię,żebyjąunieszkodliwić.
LĘKPRZEDŚMIERCIĄ:PRZEJAWYKLINICZNE
Fakt,żelękstarasięzamienićwstrach,utrudniapraktykomzidentyfikowanie
pierwotnegoźródłalęku.Wpracyklinicznejrzadkospotykasiępierwotnylęk
przedśmierciąwjegooryginalnejformie.Jakatomowytlennatychmiast
przechodzionwinnystan.Małedzieci,bysięustrzeclękuprzedśmiercią,stosują
mechanizmyobronne,które,jaktopokażęwnastępnymrozdziale,sąoparte
nazaprzeczeniu;przechodząkilkaetapów,bywkońcustworzyćskomplikowany
zbióroperacjipsychicznychwypierającychnagilękprzedśmierciąiukrywających
gopodwarstwamitakichdziałańobronnych,jakprzemieszczenie,sublimacja
ikonwersja.Odczasudoczasujakieśwstrząsającewydarzenierozrywaobronną
kurtynę,wskutekczegosurowylękprzedśmierciąwdzierasiędoświadomości.
