Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
15
Ekskluzywizm
Uznajmynachwilęzauzasadnioneprzekonanie,iżsieciąrelacjimiędzyludzkich
rządzitrójetapowepraworozwoju.PrzyjmijmytakżenachwilęsłusznośćHob-
besowskiegorozumienianaturyludzkiej.Możnawówczaspowiedzieć,żena
etapieprzedpolitycznymwpsychiceczłowiekadominujestrachprzedśmiercią
zrąkinnegoczłowiekaitroskaowłasneprzetrwanieorazpragnienietryumfu
nadinnym,nawetprzezzadaniemuśmierci.Ztegopowodu,wedługHobbesa,
stantenjestpermanentnąwojnąwszystkichzewszystkimi
3.Azatem,pierw-
szymodruchemkażdegoczłowiekaprzedpolitycznegojestodebranieinnemu
życia,jeżelijestodeńsłabszy,alboucieczka,gdyzachodzipodejrzenie,żejest
silniejszy.
Przedpolitycznystanwojnywszystkichzewszystkimiprzechodzinastępnie
wstanpolityczny.Wbrewdosyćpowszechnymprzekonaniomjednak,przejście
odstanuwojnydostanupolitycznegoniepoleganawykorzenieniutychdomi-
nującychuczućznaturyludzkiej,leczjedynienaichtransformacji.Różnica
międzyczłowiekiem„naturalnym”aczłowiekiem„politycznym”polegawięc
naprzekształceniutychdwóchgłównychuczuć.Czystonegatywneuczucie
strachuprzedśmierciąprzeobrażasięzatemwpozytywneposzukiwaniewza-
jemnegowsparciaiprzyjmujepostaćuczuciawzajemnejsolidarności,natomiast
czystonegatywna,hamowanawstaniespołecznymwolaanihilacjiinnego,
przekształcasięwuczucieniechęci,wrogości,pogardydlaniego;jakkolwiek
uczuciatezazwyczajnieprzeobrażająsięwaktfizycznejanihilacjiinnego,to
takiegopragnienianieeliminują.
Przejściewstadiumpolitycznewiążesięzatemzzakazemzabijaniaprze-
ciwnikaizadawaniamucierpieńfizycznych;beztegozakazubowiembyłoby
onoprzedpolitycznymstanemwojny.Przejścietoniezabraniajednakdążenia
douzyskaniadominacjinadinnym.Wstadiumpolitycznymprzybieraonopo-
staćdążeńdoograniczaniajegowolności,zadawaniamucierpieniazapomocą
słóworazdążeniadozadawaniamu„śmiercicywilnej”,któranaetapiepoli-
tycznymzastępujeśmierćfizycznąiktórajest–teoretycznie–odwracalna.
Teoretycznie,ponieważobecnie,jakwielokrotniewprzeszłości,jesteśmy
świadkamirozwojutechnikpolitycznych,dziękiktórymmożnaosiągnąćper-
manentnąeliminacjęoponentówobecnychwładców,dążącychdocałkowitego,
niedemokratycznegozawłaszczeniaprzestrzenipublicznej,iktórzystarająsię
znaleźćformułę,dziękiktórejtakapermanentnaeliminacjamiałabypozory
demokratycznejiprawomocnej.
Wtrzecim,postpolitycznymstadiumrozwojucywilizacyjnegorelacjemię-
dzyludzkiemiałybywkroczyćnapoziom,naktórymludziekierująsięzasadami
rozumu,racjonalnegodyskursuiprzestrzeganiadobrychobyczajów.Przedpoli-
3T.Hobbes,Leviathan,1914,s.64–65.
