Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.
Myśloklimaciewdziejachludzkości
29
naumiarkowaneciepłoichłódrzadziejwystępująchorobyimająłagodniejszy
przebieg69.
Zagadnienia,któreHipokratesporuszyłponaddwatysiącelattemuwswo-
imtraktacie„Opowietrzu,wodachimiejscach”,współcześniesąprzedmiotem
zainteresowaniabioklimatologii,działuklimatologiizajmującegosięwpływem
środowiskafzycznegonaorganizmyżywewdłuższymokresieczasu70.
ZkoleiArystoteles(384-322p.n.e.)różniłsięniecowtymwzględzieodHip-
pokratesaiwswojej„Polityce”twierdził,że„(…)naródgrecki,jakcodopołożenia
wśrodkusięznajduje(…)trwaleutrzymujeswąwolnośćimanajlepszeurzą-
dzeniapaństwowe(…)”.WedługStagirytytylkożyciewklimacieumiarkowanym
byłogwarancjąwykształceniauobywatelidwóchnajważniejszychdladomino-
waniawświeciecech:odwagiizdolnościtworzenia71.
Naszawiedzaoczasachstarożytnychjestwistocieokraszonymtrakta-
tamiflozofcznymizbioremwiadomościowojnach,podbojach,imperiach,ich
potędzeiupadku.Bardzorzadkopodejmowanajestrefleksjanadtymjakdo-
szłodotego,żestarożytniposiadalizasobyiśrodki,którejednympozwalały
wewzględnymdostatkuoddawaćsięumiłowaniumądrości,ainnymzatracać
sięwsztucewojny,tworzyćarmie,którepodbijałyniemalcałyznanywówczas
świat.Oileniektóreflozofcznerozprawy,jakwykazanopowyżej,dostrzegały
rolęnatury,czynawetklimatu,wżyciuczłowieka72,otylerelacjehistoryczne
zwykłytraktowaćśrodowiskoniczymniemegoświadkaopisywanychwydarzeń.
Wyjątkiemnatymtlezdająsiębyć„InstytucjeJustyniana”,wktórychaspekty
środowiskoweodegrałypewnąrolęwczęściwykładupoświęconejsłużebno-
ściom.Dosłużebnościgruntówmiejskichzaliczonom.in.obowiązekprzyjęcia
naswojejdziałceściekulubokapuorazzakazwznoszeniabudynków,któremo-
głybyzasłaniaćświatłoobiektomsąsiednim.Dosłużebnościgruntówwiejskich
zaliczanonp.służebnośćczerpaniawody,dopuszczaniabydładowodopoju,
prawowypasaniazwierząthodowlanych,czymożliwośćkopaniapiasku73.
Klimatijegozmianybyłyjednymzwieluczynników,którewywieraływpływ
zarównonawzrostpotęgistarożytnegoRzymu,jakinajegoupadek.Oczywi-
ściewtamtychczasachniemiałyonecharakterustricteantropogenicznego,
69
Ibidem,s.17.
70
Bioclimatology,https://www.britannica.com/science/bioclimatology#ref64558[dostęp:04.09.2022].
71
Arystoteles,Polityka(księgaVII,rozdział6,pkt.1),Warszawa2012,s.193.
72
Cyceron(106–43p.n.e.)zauważałzaPitagorasemzSamos(ok.572–ok.497p.n.e.)iEmpedok-
lesemzAgrigentum(ok.495–435p.n.e.),żewszystkieistotyżywemajątesameprawa,aci,którzy
dręczązwierzętazasługująnanajsurowszekary,wszak„Ktopastwisięnadstworzeniami,popełnia
zbrodnię(…)”.Cyceron,op.cit.,s.69.
73
InstytucjeJustyniana,C.Kunderewicz(tłum.),Warszawa1986,s.72.Podobniekoncepcjęsłużeb-
nościgruntówformułowałjużGaius,zob.:Gaius,Instytucje,C.Kunderewicz(tłum.),Warszawa1982,
s.123(II,14).
