Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Częśćpierwsza.
WYBRANEASPEKTYPRAWAZMIANKLIMATYCZNYCH
aczkolwiekjużwtedytowarzyszącyimrozwójchoróbzakaźnychbyłukształto-
wanyprzezdziałalnośćczłowieka.
Imperiumrzymskieosiągnęłoszczytswojejpotęgiidobrobytuwokresie
klimatycznympóźnegoholocenunazywanegorzymskimoptimumklimatycz-
nym(ok.200p.n.e.–150n.e.),którecharakteryzowałosięstabilnymiwarunkami
sprzyjającymirozwojowirolnictwa,handluitechnologii74.Jednakjużwpołowie
IIwiekunaszejeryrozpocząłsiętrwającyokoło300lattzw.rzymskiokresprzej-
ściowy,wktórymklimatprzestałbyćstabilny,cowywarłoogromnąpresjęna
osłabieniecesarstwarzymskiego.OdkońcaVwiekudatujesięjużtzw.późno-
antycznąmałąepokęlodowcową(ok.450-700),którejtowarzyszyłwlatach30.
i40.VIw.wzrostaktywnościwulkanicznej,apoziomenergiisłonecznejdocie-
rającejdoZiemibyłnajniższyodkilkutysiącleci75.
Nieantropogenicznezmianyklimatumogływięcstanowićdodatkowąprze-
słankęupadkuimperiumrzymskiego,choćhistorycy,naczelezEdwardemGi-
bbonem76,NormanemDaviesem77,czyJózefemWolskim78wskazująraczejna
przyczynypolityczne(m.in.wojny,rozszerzenieterytorium),gospodarcze(wtym
zaprzestaniedziałalnościrolniczejzewzględunazmniejszenieliczbyludności)
ispołeczne,m.in.wędrówkiludóworazepidemie.
Wlatach249-262imperiumzdziesiątkowałatzw.zarazaCypriana,prawdo-
podobnaepidemiagorączkikrwotocznej.Jejzasięgbyłogromny,zaatakowa-
łaniemalwszystkieprowincjerzymskie.Wedługzachowanychrelacjiludność
Aleksandriiwskutekepidemiizmniejszyłasięo62proc.,zaśwAtenachdziennie
umierałopięćtysięcyosób79.
Trudnoniepowiązaćztymiwydarzeniamiwzmożonegoiskutecznegood
połowyIIIwiekunaporuGotów,FrankówiAlemanównapółnocneprowincje
orazPersównawschodnierubieżecesarstwa,ażdozłupieniaRzymuw410r.
ijegoostatecznegoupadkuw476r.
HistoriastarożytnegoRzymupokazuje,żeniemożnaoddzielaćhistorii
człowiekaoddziejówplanety,anijegożycia,sukcesówiporażekodśrodowiska
iklimatu,wktórymżyje.WśredniowieczuzdawałsobieztegosprawękrólAn-
gliiEdwardI(1237-1307),któryw1273r.wprowadziłpierwszekontrolestopnia
zadymieniawLondynie.Zkoleiw1307r.wydanokrólewskiezarządzeniezaka-
zująceużywaniawęglamorskiegowpiecachwniektórychczęściachLondynu80.
74
K.Harper,LosRzymu.Klimat,chorobyikoniecimperium,Oświęcim2021,s.26-27.
75
Ibidem,s.27.
76
E.Gibbon,Upadekcesarstwarzymskiegonazachodzie,Warszawa2017,passim|
77
N.Davies,Europa.Rozprawahistorykazhistorią,Kraków2000,s.173-245.
78
J.Wolski,Historiapowszechna.Starożytność,Warszawa1992,s.271-470.
79
K.Harper,op.cit,s.159-168.
80
S.Bell,D.McGillivray,EnvironmentalLaw(Sixthedition),Oxford2006,s.630.
