Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Lata1907–1910
11
leczjaksprzymierzeńcy,ażebybronićiuprawiaćniezmierneła-
nypustejziemiibodajczyniewtakisposóburodziłasiędziw-
na,nieprawdopodobnahistoriaLitwy.Gdybynieówożenek
zpolskościąwkońcuXIV-gowieku,niebardzowiadomo,czyna
początkuXX-gomiałbyktowymyślaćPolakomzaponiżenielu-
duimowylitewskiej?”.Itupisarzprzeszedłdosprawbieżących:
nNieoddziś,aleodszeregulat,wgłębinachnarodulitewskiego
kipiniechęćjużtodoPolaków,którzytamodwieków[się–M.J.]
osiedli,jużdoLitwinów«renegatów»,którzyprzyjęlijęzykpolski.
ZapowiadasięniepodawanierąkPolakom,bojkoty,jeżeliniecoś
gorszego;niekiedy,ażebyuniknąćwstrętnejpolszczyzny,zastępu-
jesięjąśpiewnymjęzykiemrosyjskim,ba,nawetmówisię:precz
zaNiemen!...Aconatooskarżeni?...conato«renegaci»[...]Oni
–składająhołdmiłościLitwinówdoichjęzyka,podziwiająwy-
trwałość,tłumacząichrozdrażnienie[...]Zaśwodpowiedzina
wymysłystawiająprogram:«sprawiedliwejobronywszystkichza-
mieszkałychwkrajunarodowości».Żadnychgniewów!...żadnych
odwetów!...jaknajwięcejwyrozumiałości!...otohasła,którychpil-
nowaćmusząlitewskieklasyoświeconeipilnująichwrzeczysa-
mej”.ItakimisłowyPruszwracałsiędolitewskichnarodowców:
n«Preczzpolskością»...Alejakieżtokrzywdywyrządzałapol-
skośćLitwie?Gdzieżsącimęczennicylitewskiejwolności,których
zsyłalilubzabijaliPolacy?Jakieżtowsielitewskiespalili,jakie
ograbilipamiątki,jakiezburzyliogniskacywilizacji?...Gdziete
lochy,wktórychpolskośćwięziłalitewskichpatriotów,tekajda-
ny,wktórejezakuwała,terózgi,którezdzierałanaichgrzbietach
skrwawionych,tepolskiezakazyprzeciwlitewskiemujęzykowi?...”.
Wręczprzeciwnie.nWaszejświętejLitwiesłużyłanietylkopolska
praca,polskiemęstwo,polskirozsądek,aletakżepolskieserce
ipolskawyobraźnia,któramałożyznąziemięiprzemijającychlu-
dziuniosławdziedzinęwiekuistegopiękna”6.
Literaturapięknaniejestprzedmiotemmojejanalizy,alespo-
radyczniesięgamidotychswoistychdokumentówdanegookresu.
JestnimwierszMariiKonopnickiejzatytułowanyLitwie,którym
poetkawłączyłasięwchórproszącyLitwinówoopamiętaniesię
wimięwspólniezPolakamiprzeżytychstuleci.Otofragmentyte-
goutworu:nPoprzysięgamciebie,Litwo,/Poprzysięgamciebie,
Wilno,/Klątwą,pieśniąimodlitwą,/Wskrzesitelną,nadmogilną,/
