Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Razemczyosobno?Przewodnikpolekturach
Poprzysięgamciebie,Litwo!//Zanimzłamieszpierścieńkrwawy,/
Cotwejwiaryzłotembłyska,/Idźnawielkiepolasławy,/Idźna
wspólnebojowiska![...]”
7.
DokumentemswojegoczasujesttakżeDzwonnikHenrykaSien-
kiewicza;nowela,którejgłównybohater–sędziwyPolakzLitwy
–opowiadapisarzowiizarazemnarratorowioswoichrozmowach
zTadziukiemzGrodna,synowcemporodzonymbracie.Okaza-
łosię,żeTadziuk...Posłuchajmy:nDopierożwziąłprawić,jaksię
naródlitewskirozbudził,jakLitwininawetiwniektórychszla-
checkich«okolicach»niechcąbyćPolakami,jaksięmowalitewska,
wszystko,rozwija,jakdrukująsiępolitewskuksiążkiigazety,jak
jużzkościołówksiężawypędzająpolskienabożeństwo”.Naco
Sienkiewicz–przepraszam:Dzwonnik–gdyochłonął,takperswa-
dował:nBudzisię,mówisz,naródlitewski?TochwałaBogu!Chcesz
politewskugadać?Gadaj!Chceszmiećksiążki,chceszmiećszkoły
inabożeństwa?Miej.Ten,cokrwidlacięnieszczędził,jeszczeci
dopomoże,aletyjegoniekąsaj,boonrazemztobąjęczy,razem
ztobącierpiirazemztobąoswojesięprawoupomina.Acóżcito
on?Osztrafowałtwojelitewskiesłowo,takjakMurawjewpolskie?
Zsyłacięwkatorgęzatwojąlitewskąduszę?Awspomnijtydawne
czasy:ktocięochrzcił?Ktocięoświecił?KtocięNiemcu[...],ja-
kopsuzgardła,wyrwał?”.Dzwonniktakbyłprzejętyrozmową
zTadziukiem,żemocnojąprzeżywałnawetwtedy,gdyopowiadał
otympisarzowi.Ipisarz-narratortakzwierzałsięczytelnikom:
nWięcpocząłemmówić,żebyniebrałzbytniodosercasłówsy-
nowca,albowiemdawnaLitwajeszczeniezginęła,jest,żyjeiwięcej
dotychczasmawsobiesiłżywotnych,niżnowa.CoBógzłączył,
tegonienawiśćnierozłączy.Niktniepotrafiwjednymdniupo-
targaćwiekowychwęzłów,azwłaszczawęzłówdobrowolnych.
Wojna,októrejmówiłTadziuk,zaczęłasięjużdawniej,aletylko
zjednejstrony,więc,jakosztuczniewymyślonaiskierowananie
przeciwnieprzyjacielowi,musisięrozsypać,jakdomzpiasku,
izniknąć,jakpiana,któratylkonazmąconejwodziepowstaje”8.
Wparęmiesięcypoukazaniusiętejnoweli,Sienkiewicz
skrzyżowałpiórozeznanymnorweskimpisarzemBjörstjernem
Björnsonem,laureatemNagrodyNobla(1903).JakpiszeJulian
Krzyżanowski,sławnypisarz,npozyskanyprzezUkraińcówgali-
cyjskich,występujezartykułemwobroniestudentówukraińskich,
