Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Lata1907–1910
27
KrytycznieopracyWasilewskiegowypowiedziałsięRömer
44
wtomieLitwa.Studiumoodrodzeniunarodulitewskiego.Książkaobrosła
licznymikomentarzamibadaczylitewskiegoruchunarodowegoza-
równopopolskiej,jakipolitewskiejstronie,jestbowiemdziełem
wwysokimstopniuswoistym–taknaznaczonymosobistymipo-
glądamiautora,że–będącbezwątpieniachlubąpolskiejrefleksji
okształtowaniusięnowoczesnegonarodulitewskiego–znajduje
sięjakbynapograniczumiędzypolskimalitewskimpunktemwi-
dzenia.nPodpojęciemLitwybędęrozumiałniehistoryczno-poli-
tycznyorganizmdawnegoWielkiegoKsięstwaLitewskiego,ujmujący
próczLitwywłaściwejtakżeBiałoruś,aleLitwęetnograficzną,skry-
stalizowaną,podokonanymodrodzeniu,wzwartyidojrzałydo
samodzielnegorozwoju–naródlitewski”.Römeropowiadałsięza
litewskimruchemnarodowym,alestarałsięzachowaćobiektywizm
wopisiewydarzeń,potrafiłbyćteżzdecydowaniekrytycznywobec
niektórychpoczynańnarodowcówJanaŠliupasaiantysemickiego
tonuobecnegowprasie.Pisałteż:nZarzutyrobioneprzezLitwinów
ziemiaństwupolskiemuwLitwie,adotyczącefaktujegopolskości,
sąnieuzasadnionewspółcześnie.Niemożnażądaćodziemiaństwa,
któredziśjużjestkulturalniepolskie,ażebyprzestałobyćsobąiwy-
zbyłosięswejindywidualności.[...]niemożnaatolirobićżywych
ludziodpowiedzialnymizahistorię,aniteżrobićzarzutówhistorii
zdzisiejszegostanowiskapolitycznego.Pomijamfakt,żeziemiań-
stwobyłonieprzychylneprocesowiodrodzeniazewzględównatury
klasowo-społecznej.Zewzględówwszakżeściślekulturalnychnie
mogłosięonowcielićdolitewskiejformacjinarodowej,dopóki
takowasięodbywałanapodstawieczynnikakulturalno-etnograficz-
nego.Moimteżzdaniem–wcieleniePolakówlitewskich[...]do
litewskiejformacjinarodowejmożeipowinnosiędokonać,alejeno
napodstawieczynnikaobywatelstwakrajowego–beztykaniaich
indywidualnościkulturalnej”.PrzytoczmyrównieżopinięoBiało-
rusinach:nGarstkainteligentówbiałoruskich,tęskniącadoindy-
widualnegobytunarodowegoBiałejRusi,niejestjeszczesamaprzez
sięnarodem.Postulatautonomiiwypłynielogiczniedopierozpro-
cesuodrodzeniaBiałejRusi,oilesiętakowydokona”.Dodawał,że
wrozmowachmiędzyLitwinamiiBiałorusinaminspornąbyłatak-
żekwestiaWilna,któreBiałorusinichcielitraktowaćjakoprzyna-
leżneraczejdoBiałejRusi,ponieważjęzykowonajbliższeokolice
