Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
50
1.Reformacjahumanistów
HenrykVIII,aleostatecznąpobudkąbyłaradykalizacjaobozuluteranów
153
.
ArgumentacjętęrozwinąłwliściedoMelanchtona,któremuprzesłałtakże
egzemplarzOwolnejwoli
154
.Zapierwszymwydaniemnastąpiłyrychło
kolejne,awśródnichtakżekrakowskaedycjaHieronimaWietorazprze-
łomu1524i1525r.
155
Przedmiotpolemikibyłcelniedobrany.Kwestięwolnościporuszałjuż
w1519r.JohannesEckpodczaslipskiejdysputyzLutremiAndreasem
Karlstadtem.Luterodpoczątkukontrowersjizpapieżemprzedstawiałsię
chętniejakoobrońcawolności,alejednocześnie,wbrewchwytliwymtytu-
łomizapewnecelowejstylizacji,od1520r.bardzowyraźniepodkreślał,
żewobliczuBogaczłowiekniejestwolny,ajegoczynymogąbyćtylko
szkodliwedlazbawienia
156
.WtędwuznacznośćcelnieugodziłErazm,który
wewstępieswejpolemikiprzedstawiłsięjakosceptykootwartymumyśle,
poszukującyodpowiedzinaodwiecznepytaniedotycząceudziałuwoliczło-
wiekawdzielezbawienia.Rozpoczynającutwórniczymakademickądys-
putę,humanistazaznaczył,żeLuterniemożeżywićdoniegourazyokwe-
stionowaniejegoprzekonań,gdyżsampodobniepolemizujezewszystkimi
teologami.ArgumentówwsporzemogłydostarczyćpismaOjcówKościoła,
Biblia,cudaoraznauczanieKościoła.Mimoże-jakpodkreślałErazm-
przekazbiblijnywwielumiejscachjestniejasnyiniejednoznaczny,Stary
iNowyTestamentdostarczająargumentówzaudziałemwolnejwoliwpro-
cesieusprawiedliwieniaczłowieka.AniBożaprzedwiedza(praescientia),ani
predestynacjaniedeterminująabsolutnieludzkiegodziałania,któreokre-
ślanejestzarównoprzezłaskę,jakiprzezludzkąwolę.Humanistasprowa-
dzawięcdyskusjędoantropologicznegopytaniaonaturęisiłyczłowieka,
zwracającuwagęprzedewszystkimnanegatywneskutkinaukioprede-
stynacji,prowadzącejdolenistwaibezbożności.Zewzględunaogranicze-
nialudzkiegoumysłupewnerzeczypozostanąprzedczłowiekiemukryte
(nmysticasilentio”),awiedzaoniektórychjestzbędnalubzgołaszkodliwa
157
.
NapismoErazmaLuterodpowiedziałwlistopadzie1525r.trakta-
temOniewolnejwoli,formułującwewstępiecałykatalogzarzutówpod
153Allen,Opusepistolarum,nr1379,1429,1477,1497.
154Ibidem,nr1496.
155
DeliberoarbitrioδιατριβήsiueCollatioDesiderijErasmiRoterodami.Primumlegito,
deindeiudicato,[Cracoviae1524].
156M.Luther,TractatusdelibertateChristiana,w:WA,t.7,s.59(w.21-23);zob.też
idem,PredigtinderSchlońkircheinWeimar,w:WA,t.10,cz.3,s.387;pol.tłum.w:M.Luter,
Owolnościchrześcijańskiej,tłum.W.Niemczyk,Warszawa1991.Zob.M.Brecht,Martin
Luther,t.1,s.387-393.
157Zob.Ch.Burger,TraditionundNeubeginn.MartinLutherinseinenfrühenJahren,
Tübingen2014,s.64-78.
