Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Genezaterminu„elita”
13
wpłynęłynaewolucjęmodeluelitpolitycznych.ObokinstytucjiKościoładziałania
monarchówzaczęłybyćwspieraneprzezwyodrębniającesięorganydoradcze.
Procestendoprowadziłdowyłonieniainstytucjipolitycznych,któremimoiż
dopuszczałydopartycypacjiniższewarstwyspołeczne,tonadalzdominowane
byłyprzezszlachtę.Analizującspołeczeństwaniewolniczeczyfeudalne,można
zauważyć,żeistniejącewnichelitywywodziłysięzklasuprzywilejowanych,
zajmującychwyższąpozycjęspołeczną,doktórychnależaływyłącznieosoby
urodzonewprestiżowejwarstwiespołecznej.Elitytakiebyłyzamkniętymi
grupamiocharakterzeoligarchicznym.
Teoretycznieporazpierwszyzelitamitzw.otwartymi,czylitakimi,doktórych
możewejśćkażdywzależnościodosiągnięć,spotykamysięwspołeczeństwach
kapitalistycznych.Jesttojednaktylkoformalnapowszechnadostępność,ponieważ
miejsceograniczeńwynikającychzfeudalizmuzastąpiłapozbawionaskrupułów
walkakonkurencyjnaorazbarierymajątkowe.Restrykcjewynikającezprawa
własnościniedawałybowiemwiększychszansnadostaniesiędoelityniżdzie-
dzicznośćtytułówfeudalnych10.
CiekawypoglądnatematmiejscaelitywspołeczeństwieprzedstawiałNiccolò
Machiavelli.Podobniejakwszyscyśredniowiecznimyślicieleuważałonza
oczywistyporządekfeudalny,podkreślającprzytymwyraźnierolęwładcy.Pisał,
żenpaństwobezwładcyjestciałembezgłowy.Ludjestniczyminnymjaktylko
zgromadzeniemludzi,wktórymwszystkoposzłobywrozsypkę,gdybywszech-
potężnawładzarządowanieczuwaławceluprzeszkodzeniapodziałowi”11.Wświetle
jegopoglądówprzywódcypolitycznisągłównymczynnikiemsprawczymisiłą
napędowąprocesówpolitycznych.Ichpredyspozycjepsychiczneiumiejętności
myśleniastrategicznegodeterminująkształticharakterpaństwa.
Teorieelitystycznebyłyrównieżtematemrozmyślańprzedstawicielimyśli
liberalnej.Zdaniemliberałówtowłaśnieelitapoprzezorganizacjęzasobów
ludzkichnadawałakierunekrozwojupaństwa.Badaczetegookresuzwracali
szczególnąuwagęnarolęczynnikówekonomicznychwkształtowaniusię
strukturwładzy,botoonezapewniaływzrostgospodarczyipolitycznypaństwa.
PrekursorliberalizmuAlexanderHamiltonokreślałelitęjakonludziposiadających
wielkąwłasność,wykształcenieiumiar;ichekonomicznapozycjawpołącze-
niuzdoświadczeniemiwiedząumożliwiaimprzeciwstawieniesiękaprysom
chwiliorazkreowanieikonsekwentnerealizowaniedługofalowejpolityki”
12
.
JohnStuartMilluważał,żeelitajestpotrzebna,alemusiposiadaćodpowiednie
kompetencje.Wjegoopiniifunkcjeprzywódczepowinnybyćwięcskupione
wrękachosóbmającychwybitnąindywidualnośćiwyróżniającychsięspośród
10J.Sztumski,Elity:ichmiejsce...,op.cit.,s.19-21.
11
J.Szacki,Historiamyślisocjologicznej,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2006,s.65.
12
A.Pawłowska,Władza,elity,biurokracja.Studiumzsocjologiipolityki,WydawnictwoUMCS,
Lublin1998,s.57.
