Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AzjaWschodnia
27
51.Początkicywilizacjichińskiej
KolebkąrozwojucywilizacjichińskiejbyłobszarobecnychwschodnichChin.Wdo-
rzeczuHuangHeiJangcywV1IVtysiącleciup.n.e.pojawiłysiępierwszeosady
ludzkie,którychmieszkańcyopanowalisztukęuprawyroślinihodowlizwierząt.Sprzy-
jałytemudogodnewarunkinaturalne1szczególnienadHuangHe,gdzieklimatjest
niecochłodniejszyniżnadJangcy,aprzedewszystkimżyzneglebywykształconena
podłożulessowym.
Chińczycywprowadzilidouprawyziemiżelaznypług.JużwIItysiącleciup.n.e.
poznalizasadywytopubrązu,dziękiczemu„hutnictwo”należałodonajlepiejrozwi-
niętychformrzemiosła.Domenąchińskąbyłaporcelana,doktórejwypalaniapotrzeb-
nabyłatemperaturaok.120011300°Corazjedwabnictwo,znanejużwpoczątkach
państwachińskiego.Jedwab,kośćsłoniowaorazwyrobyzżelazabyłycennymitowa-
rami,którezapośrednictwemkupcówtrafiałynaBliskiWschódidoEuropy.Funkcję
szlakuhandlowegopełniłJedwabnySzlakprowadzącyzChin(prowincjaGansu)
przezmiastapołożonewdolinierzekiTarym,skrajempustyniTaklaMakan,przełę-
czamiPamirudoChorezmu,Baktrii,IndiiiSyrii.Funkcjonowałondook.VIIIw.n.e.
LudnośćnadHuangHepierwotniebyładośćmocnozróżnicowana.Tworzylijąza-
równordzenniChińczycy,jakiludymandżurskieorazspokrewnionezTybetańczy-
kami.WedługchińskiejtradycjizałożycielempaństwabyłŻółtyCesarz(HuangDi).ZII
tysiącleciap.n.e.pochodziudokumentowaneźródłamihistorycznymipaństwochiń-
skiepodpanowaniemdynastiiShang.Największymjejosiągnięciembyłostworzenie
prymitywnegopisma.KolejniwładcyposzerzaliwpływychińskieodorzeczeJangcy,
Mandżurię,Mongolię,amaksymalnyzasięgwpływudochodziłdoHindukuszuna
wschodzieidzisiejszegoWietnamunapołudniu.
ZapanowaniadynastiiZhouwniewielkimksięstwieLudziałałwybitnymyślicielifilo-
zofKonfucjusz(5511473p.n.e.).Przekonanybyłoistnieniubogów,alewswejnaucenie
odwoływałsiędonich.Twierdził,żewszystkocosiędzieje,musibyćzgodnez„ładem
nieba”(tao).Każdymusiskrupulatniewypełniaćnałożonenaniegoobowiązki,cowynika
m.in.zpostulowanegoprogramuprzywróceniatradycyjnych„zależnościspołecznych”.
Drugimwielkimmyślicielemtegookresu,którywywarłistotnywpływnarozwójChin,był
półlegendarnymyślicielifilozofLaozi(Lao-cy),uchodzącyzatwórcętaoizmu.
PrzełomemwkształtowaniusięchińskiejpaństwowościbyłopanowanieZhenga,
znanegojakoShiHuangDi(2211210p.n.e.),władcyksięstwaQin,któryzjednoczył
tzw.WalcząceKrólestwawjednąscentralizowanąmonarchię1cesarstwo.ShiHuang
Di1pierwszycesarzzjednoczonychChin,nazywanySynemNiebios,dysponował
władząabsolutną,arządysprawowałdespotycznie.Dojegoosiągnięćnależałom.in.
ujednoliceniepisma,miariwagorazzniesieniedziedzicznościurzędów.Wcelu
zabezpieczeniapółnocnychrubieżykrajuprzednajazdamiludówkoczowniczych
zleciłbudowęWielkiegoMuru.Łącznajegodługośćosiągnęła6300km,przyczym
głównyciąg(bezbocznychodgałęzień)ma2400km.Cesarztenprowadziłwiele
wojen.Przywiązującwielkąwagędowojska,zleciłwykonanieterakotowejarmii,
mającejbronićjegogrobu,askładającejsięzwielutysięcyfigurwojownikównatu-
ralnejwielkości.Dotejporyodkopanook.7tys.postaci,600konii100rydwanów,które
sąprezentowanewMuzeumTerakotowejArmiiCesarzaQinkołoXi’an.
