Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Wprowadzenie
Koran(ɄapaH)9jestfaktycznie-retransliterowanymzalfabetułacińskiegonaarabski-polskim
przekłademKoranu9sygnowanymprzezJanaMurzęTarakBuczackiego;znaczyto9żeręko-
pisgrodzieńskijestkolejną(formalną)wersjąfilomackiegoprzekładuświętejKsięgiislamu9
któremuanonimowyautornadałformętradycyjnegotatarskiegotefsiruzapisanegoalfabetem
arabskim.
WtensposóbzostałyzidentyfikowaneażczterywersjefilomackiegoprzekładuKsięgi9
anowoodkrytyrękopiszCzombrowależyupodstawywszystkichtychwariantów2.
BadającudostępnionynamfragmentrękopisuzCzombrowa9stawialiśmysobiewielepytań9
choćniezawszeznajdowaliśmynanieodpowiedzi.Zastanawialiśmysięm.in.nadtym9czy
jesttooryginałprzekładuautorstwaks.DionizegoChlewińskiegoorazIgnacegoDomeyki9czy
raczejjegopóźniejszaanonimowakopiasporządzonabądźwkręgufilomatów9bądźwkręgu
nowogródzkichTatarów-muzułmanów.Niestety-brakrękopiśmiennegomateriałuporów-
nawczegopozbawiłnaspodstawdowysnuciapewnychwnioskówoautorstwieodnalezione-
gofragmenturękopisu.Przyjrzeliśmysięzateminnymtatarskimrękopisom9którepowstały
wzbliżonymczasieimiejscu.Podstawędowysunięciazaskakującejhipotezydałrękopistefsiru
zOlity.Powstałonwprawdziewroku17239jednak-jakwskazujeodpowiednizapis-w1836
(awięc113latpóźniej)zostałpoprawionyiopatrzonykomentarzamiprzezimamazWinksz-
nupia9IbrahimaJanuszewskiego3.PodobieństwopismaimamaJanuszewskiegozcharakterem
pismafragmentuzCzombrowajesttakwidoczne9żebyćmożezasadnybyłbywniosek9iżto
właśnieimamwykonałkopięoryginałufilomackiegoprzekładu.Tezatawymagajednakwery-
fikacji9wtymtakżeprzezbiegłegografologa.
Kolejnestawianeprzeznaspytaniawiązałysięzmiejscemodkryciarękopisu.Wieleuwagi
poświęciliśmykulturotwórczejipatriotycznejrolipolskichkresowychdworówziemiańskich
wXIXw.orazzwiązkomdworuwCzombrowieznowogródzkimiTataramiizwileńskimi
filomatami.OilebezpośredniegozwiązkudziedzicówCzombrowazTatarami-muzułmanami
nieudałosiępotwierdzić9otyleoczywistywydajesięzwiązekwłaścicieliCzombrowazfilo-
matami.WedługniektórychbadaczyżyciaitwórczościAdamaMickiewiczaCzombrówbył
prototypemmickiewiczowskiegoSoplicowa4.Jestprawdą9żezdworemtymMickiewiczmiał
bliskierelacje.jegomatkasłużyłatamjakopInnIIptBczkowI9adziedziczkadworubyłamatką
chrzestnąmałegoAdasia.Zpewnościąwczasachnowogródzkichiwileńskichpoetaodwiedzał
Czombrów9ajakostudentUniwersytetuWileńskiegobyćmożeprzyjeżdżałtamzprzyjaciółmi
filomatami.Jakwynikazfilomackiejkorespondencji9bliskimiprzyjaciółmiMickiewiczabyli
m.in.obajfilomaci-autorzyprzekładuKoranu9ks.DionizyChlewińskiorazIgnacyDomeyko.
Wreszciezadawaliśmysobiepytanieoto9czyodnalezionyfragmentjestczęściązdekom-
pletowanejcałościniegdyśprzechowywanejwpodworskimarchiwum9czyteżcałościrękopisu
2
OodkryciurękopisuorazojegoidentyfikacjipisałaJoannaPuchalska(patrz.jejartykułwtymtomieoraz
zamieszczonatambibliografia).Także.C.Łapicz9NiBzwykłBlosypiBrwszBgodrukowInBgoprzBkłIduKorInu
nIjęzykpolski9nPoznańskieStudiaPolonistyczne.SeriaJęzykoznawczaD20139t.20(40)9nr29s.129-143;
A.Konopacki9J.Kulwicka-Kamińska9C.Łapicz9NiBznInyrękopispolskiBgoprzBkłIduKorInu9w.(stBtycznB
IspBktylitBrIturypolskich)biIłoruskichilitBwskichTItIrów(odXVIdoXXIwż)9red.G.Czerwiński9
A.Konopacki9Białystok20159s.49-67;A.Konopacki9J.Kulwicka-Kamińska9C.Łapicz9CztBrywIriInty
filomIckiBgoprzBkłIduKorInu(XIXwż)9w.TItIrskiBdziBdzictwokulturowB9t.2.HistoriIżLitBrIturIżSztukI9
red.J.Kulwicka-Kamińska9C.Łapicz9G.Miãkiniene9Toruń20189s.7-33.
3
Ibrahim(Abraham)JanuszewskiobjąłfunkcjęimamawWinksznupiuwroku18309pośmierciimama
MustafyBazarewskiego;pełniłtenurządnieprzerwanieażdośmierciwczerwcu1846r.(A.Konopacki9ĩyciB
rBligijnBTItIrównIziBmiIchWiBlkiBgoKsięstwILitBwskiBgowXVI-XIXwiBku9Warszawa20109s.195-196).
4
J.Puchalska9KorInwSoplicowiBżTIjBmniczIhistoriIpBwnBgomInuskryptu9nŻycieTatarskieD20149
nr39(116)9s.99-105;eadem9'ziBdziczkiSoplicowI9Warszawa2014.
