Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Tłohistoryczno-polityczne
jakilondyńskaproponowałapewienstopieńupaństwowienia,zwłaszcza
mieniaponiemieckiego,alechciałaalbotylkowywłaszczenianiektórych
przedsiębiorstwstrategicznych(jakkopalnieikoleje-nawzórnacjo-
nalizacjiangielskiej),albowywłaszczeniajedynieprzedsiębiorstw
zkapitałemzagranicznym(propozycjaStronnictwaLudowego),albo
uspołecznieniaprzemysłu(częśćPolskiejPartiiSocjalistycznej).Podczas
debatynadrządowymprojektemustawyonacjonalizacjiPolskie
StronnictwoLudowedomagałosiępodniesieniaminimumwielkości
zakładówprzejmowanychprzezpaństwodo100robotników,wobec
rządowegoprojektu50robotników,comogłouratowaćpolskąinicja-
tywęprywatną.Zakłady,wktórychpracowałood50do100pracowni-
ków,zatrudniałyok.10-15%ogółupracującychibyływwiększości
wrękachPolaków.JednocześniePolskieStronnictwoLudowepropo-
nowałozaniechaniewypłatyodszkodowaniawłaścicielomfabryk
większych,zatemgłówniezagranicznym.Wprowadzonojednakwżycie
projektrządowy,wktórymkomuniściprzeforsowalizasadęwypłaty
odszkodowańzagranicędlastworzeniadobregowrażenianaZacho-
dzie27.
Zgodniezustawązdnia3stycznia1946r.oprzejęciunawłasność
Państwapodstawowychgałęzigospodarkinarodowejwiększość
przedsiębiorstwprywatnychzostaławPolsceznacjonalizowana,przy
czymwartozauważyć,żewManifeściePolskiegoKomitetuWyzwolenia
Narodowegonietylkoniezapowiedzianonacjonalizacjiprzemysłu,ale
postulowanoochronęwłasnościprywatnej.Konfiskaciemiałulectylko
majątekniemiecki.WtympunkcieManifestbyłjednakzabiegiem
propagandowym,razzdobytejkontrolipaństwowejnadprzemysłem
komuniściniezamierzalioddać.
Bezodszkodowaniaprzeszłynawłasnośćpaństwaprzedsiębiorstwa
należącedowrogalubkolaborantów,czyli:RzeszyNiemieckiejibyłego
WolnegoMiastaGdańska,obywateliRzeszyNiemieckiejibyłego
WolnegoMiastaGdańskazwyjątkiemosóbnarodowościpolskiejlub
innejprzezNiemcówprześladowanej,niemieckichigdańskichspółek
zwyłączeniemspółekpublicznych,spółekkontrolowanychprzezoby-
wateliniemieckichlubgdańskichalboprzezadministracjęniemiecką
lubgdańską,osób,którezbiegłydonieprzyjaciela.Zaodszkodowaniem
(teoretycznym-częstobyłoonoznikomealbowcaleniewypłacane)
znacjonalizowano:przedsiębiorstwanależącedoszczególnieistotnych
27W.Roszkowski,NajnowszahistoriaPolski...,s.86.
26
