Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Tłohistoryczno-polityczne
gałęziprzemysłu(górnictwo,hutnictwo,elektrownie,włókiennictwo
iwieleinnych),wszystkieinneprzedsiębiorstwa,któremogłyzatrudnić
więcejniż50osóbnajednązmianę(przyprodukcji).Wyłączoneztej
kategoriizostałyprzedsiębiorstwabudowlane,adlaprzedsiębiorstw
produkującychwyrobyniepowszechnegoużytkubądźmałozmechani-
zowanych,bądźocharakterzepionierskimisezonowymustalono
wyższelimity(100,150anawet200osóbnajednązmianę).
Znacjonalizowanoteżprzedsiębiorstwatransportoweitelekomu-
nikacyjne.Wpołowie1945r.państwozarządzało10%zakładówprze-
mysłowych,alezatrudniałoprawie3l4ogółurobotników.Sektorpry-
watnyzatrudniał1l4robotników,asektoryspółdzielczeikomunalny
stanowiłymargines.
Przedsiębiorstwaupaństwowioneprzechodziłynawłasnośćpaństwa
wrazzcałymmajątkiem,wtymtakżeznieruchomościami,zzachowa-
niemustanowionychnanichsłużebnościgruntowych.Oprzejściulub
przejęciuprzedsiębiorstwaprzezSkarbPaństwadecydowałwłaściwy
zewzględunarodzajprzedsiębiorstwaminister,któregoorzeczenie
byłoostateczneiniepodlegałozaskarżeniu.Przedsiębiorstwawymie-
nionewart.2ustawyoprzejęciunawłasnośćPaństwapodstawowych
gałęzigospodarkinarodowejprzeszłynawłasnośćSkarbuPaństwaex
lege,zdniemwejściaustawywżycie,aorzeczenieoprzejęciumiało
wtymwypadkujedynieznaczeniedeklaratoryjne.Natomiastprzedsię-
biorstwawymienionewart.3powołanejustawyprzechodziłynawła-
snośćSkarbuPaństwazdniemogłoszeniaorzeczeniawłaściwegomini-
stra;wtymwypadkuorzeczeniemiałocharakterkonstytutywny28.
Wartowtymmiejscupodkreślić,żeprzepisyustawyodnosiłysięjedynie
doprzedsiębiorstw,któreistniaływchwilijejwejściawżycie.
Należystwierdzić,żeoprócznaśladownictwasystemuradzieckiego,
równieżaspektypragmatyczneległyupodstawpolskiejnacjonalizacji
przeprowadzonejbezpośredniopoIIwojnieświatowej.Nawetśrodo-
wiskaantykomunistycznewidziałykoniecznośćradykalnychrozwiązań
wniektórychprzypadkach.Nastrojespołecznepanującepopięcioletniej
okupacjiumożliwiałyprzeprowadzenieupaństwowienianiektórych
gałęzigospodarczych.Niemającwątpliwości,żewiększośćspołeczeń-
stwabyłaustosunkowanaalbowręczwrogo,alboprzynajmniejnieufnie
donowejwładzy,możnajednocześniezaryzykowaćtezę,żeniektóre
posunięciawdziedzinienacjonalizacjinastąpiłybyniezależnieodsyste-
28Ibidem,s.84-86.
27
