Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
13
WrefleksjiCyceronaskłaniającedodobregoprawo(quaevocetadof-
ciumiubendo,Rep.3,33),toprawoopartenawypływającejzudojrzałe-
gorozumu”mądrości(sapientia,Leg.1,22),czyliprawoopartenauzro-
zumieniusprawludzkich”
,któretouzrozumienie”prowadzidoudobra”
(virtus)11irozwojuzarównoobywatela,jakiwspólnoty12(adrespublicas
frmandasidestadstabiliendasres,sanandospopulos,Leg.1,37).Topra-
woniepowstajeadhociniejestuwynikiemkonwencjiczyumowy”,ale
wypływaztradycji,obyczajówiwspólnegodoświadczeniaprzeszłości.
Wtakiejjedynieurozumowej”iuorganicznej”przestrzeni(dyscypli-
nie)umoralno-prawnej”możeistniećwolnaodtyranarzeczpospolita.
Wtakiejtylkoprzestrzeniobywatelemogąbyćwolni.PrawowCyce-
rońskiejrefleksjijestbowiemgwarantemdobrawspólnego,atymsa-
mymjakżeważnejdlarepublikańskiejwspólnotypolitycznejideiwol-
ności-servilegumsumus,utliberiessepossimus(Cluent.146)13.Taściśle
związanazdobremwspólnymwolność(libertas)wrefleksjiArpinatyto
wolnośćodtyrana-tyrana,któryniedbaodobrowspólne,leczoko-
rzyśćwłasną.Prawoniemożebyćwięcinstrumentemtyranicznejwła-
dzy,alewinnosłużyćwszystkimobywatelom.
uWspólnedlapoglądówKanta,HumboldtaiMohlabyłobowiemprzekonanie,
żewpaństwieprawamusinastąpićoddzieleniereligiiimoralnościodprawa”
,
A.Dziadzio,KoncepcjapaństwaprawawXIXw.-ideairzeczywistość,uCzaso-
pismoPrawno-Historyczne”2005,t.57,z.1,s.177,181.Zkoleiks.W.Kulbat
twierdzi,żeprzyjęciezasadylaicyzmuwramachuneutralnościświatopoglądo-
wejpaństwa”prowadziudorozbiciawspólnotymoralnejludzi,pogłębiabrak
komunikacji,akceptujesłabośćrozumuetycznegoorazprowadzidokapitu-
lacjiwobecredukcjonizmuzwiązanegozkulturątechniczno-scientystyczną”
,
ks.W.Kulbat,Międzylaickościąalaicyzmem,uŁódzkieStudiaTeologiczne”
2006,nr15,s.97.
11WDeinventioneCycerondefiniujevirtuswłaśniejakousprawnośćumy-
słupozostającawzgodzieznaturąizrozumem”(virtusestanimihabitusnatu-
raemodoatquerationiconsentaneus,Inv.2,159).
12Ch.P
.Nemeth,AComparativeAnalysisofCiceroandAquinas.Nature
andNaturalLaw,London-NewYork2017,s.88.
13NatemattejfrazypochodzącejzmowyCyceronaProCluentio
zob.J.Zajadło,FragmentOratioproCluentioCycerona-pierwowzórideirządów
prawa,uPrzeglądKonstytucyjny”2019,nr1,s.34in.
