Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
1.Resocjalizacjajakoprzedmiotbadańinterdyscyplinarnych
wiedliwejinieuchronnejodpłatyzawyrządzonezło.Tenretrybutywnycharakterka-
ryjestuniwersalnyinieliczysięzżadnymiokolicznościamiłagodzącymiwynikający-
mizuwarunkowańosobowościowychiśrodowiskowych,jakiemożnaprzypisaćspraw-
cyczynuprzestępczego.Benthamwskazał,żeczłowiekjestnietylkoistotąracjonalną
izdolnądo„kalkulowaniaszczęścia”,alerównieżkierujesięzasadąkorzyściiprzy-
jemności,atymsamymjestmotywowanydoomijaniaograniczającychprawregulu-
jącychspołecznewspółżycie.Wobectakiejnaturyczłowiekaprzestępczedążeniapo-
winnyspotykaćsięzsurowymisankcjamiiwtensposóbprzestępstwastanąsię
nieopłacalne.Takwięckoncepcjakarysprawiedliwejodrzucałacałkowiciewszelkie
karyrelatywizowanewsensiejejstopniowaniairóżnicowaniajakościowego.Byławiel-
kimpostępem,ponieważwynikałaznaturalniepojmowanejistotyludzkiejiprzynaj-
mniejnagruncieczystoteoretycznymznosiłauprzywilejowanetraktowanieprzestęp-
cywynikającezjegopochodzeniaispołecznejpozycji.Wnikliwyteoretykmyśli
pedagogicznejłatwodostrzeżedużepodobieństwoianalogiemiędzyoświeceniową
koncepcjąkaryiresocjalizacjiaherbartowskądydaktykąisystememklasowo-lekcyj-
nym.Odpowiednikiemherbartowskiegosystemunagrunciepraktykipenitencjarnej
iresocjalizacyjnejbyłodobrzezorganizowanewięzienieorazwiarawpoprawęczło-
wiekapoddanegodyscyplinieikontroli(Panopticon)przezzgóryoznaczonyczaspo-
zbawieniawolności.Łatwoteżzauważyć,żewpoczątkachnowożytnegopodejściado
dewiacjiiprzestępcówrewolucjonizującywpływfilozofiiczłowiekadokonywałsię
przezprawo,którewłaściwiedodziśstanowijedenzpomostówmiędzyfilozofiąape-
dagogikąresocjalizacyjną.
Wkolejnychetapachhistorycznychrelacjemiędzyfilozofiąapedagogikąresocja-
lizacyjnąstająsięcorazbardziejbezpośrednie,alerównocześniebardziejzłożone,
gdyżdotyczącorazbogatszejsiecinaukspołecznych,główniesocjologii.Jednakna
każdymetapierozwojunauki,nawiązanie(anawetzależność)resocjalizacji(zarów-
nowwarstwieteorii,jakipraktyki)dofilozofiijestewidentneiwyrażasiędoniosły-
miskutkami.Odnosisiętojużdoepokipozytywizmu,wktórejpojawiasięmyślre-
socjalizacyjnajakousystematyzowanadyscyplinanaukowa,ainstytucjeresocjalizacyjne
(więzienie)osiągająszczytowyetaprozwoju.
Ścisłyzwiązekmyśliipraktykiresocjalizacyjnejzfilozofiąuwidaczniasięnajwy-
raźniejnaprzełomowychetapachrozwojuogólnejrefleksjioświecie,człowiekuispo-
łeczeństwie,czyliwrazzezmianągłównychkierunkówfilozoficznych.Takasytuacja
wystąpiławXIXw.,kiedyrelacjemiędzyczłowiekiemaspołeczeństwemzaczętopoj-
mowaćzgodniezrozwijającymsięnurtempozytywizmu.Ukształtowanywtedymodel
resocjalizacjimożnabezżadnychwątpliwościtraktowaćjakonaukowy,przynoszący
najpoważniejszeinajtrwalszekonsekwencjedlapenitencjarystykiiresocjalizacjiwska-
liświatowej.Mimogłębokichzmianiróżnychwersjiukształtowanychwynikamiba-
dań,wpływamilokalnychnurtówidoświadczeńpraktycznych,modeltenzasadniczo
jestrealizowanydoczasówobecnychwewszystkichnowoczesnychspołeczeństwach.
Skontrastowaniepozytywistycznegomyśleniaozachowaniuczłowiekazklasycz-
koncepcjąoświeceniowąsprowadzasiędopojmowaniapodmiotowościimożliwo-
ścikontroliwłasnychczynów,awkonsekwencjidoodpowiedzialnościzateczyny.Jak