Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Gospodarkamiastaijejtransformacjawprocesachrewitalizacyjnych
13
zionychzłóżsurowców9aprzytymmiałydobrydostępdoszlakówtransportu
wodnegolubkolejowego.Wwynikuindustrializacjistaremiastaiichstruktury
przestrzenneniezniknęły9alezostałyzaadaptowanedonowychwarunków.Wiele
znichzachowałosiędodniadzisiejszegoistanowiącennyelementdziedzictwa
historycznego.Przedsiębiorstwafinansoweihandlowe9lokalizowanepierwotnie
wcentrachmiast9powoliprzenikałydodawnychdzielnicmieszkaniowychusy-
tuowanychwbezpośrednimsąsiedztwiecentrum.Noweśrodkimasowegotrans-
portuumożliwiłyosiedlaniesięiprowadzeniedziałalnościwperyferyjnychnie-
gdyśczęściachmiasta.Strukturaprzestrzennaukształtowanychprzedrewolucją
przemysłowąmiastotradycjachhandlowychiadministracyjnychwmniejszym
stopniuuległawpływomuprzemysłowienia.
nKlasyczne”miastaprzemysłowepowstawaływwynikuradykalnejprze-
budowywcześniejszychjednostekosadniczychlubteżpowstawałypraktycznie
odnowa4.Zmianastrukturyprzestrzennejmiastprzedprzemysłowychwokresie
uprzemysłowieniagenerowanabyłaprzeznapływdwóchgrupludności:przed-
siębiorcówirobotników9którebyłycharakterystycznedlapierwszejfazykapi-
talistycznegouprzemysłowienia.Wspołecznościmiastprzemysłowychkluczo-
wąrolęodgrywaliprzedsiębiorcy-fabrykanci9którzytworzyligrupęnajbardziej
wpływowychmieszkańców.Najliczniejsząnatomiastgrupąbylirobotnicyzatrud-
nianiprzezfabrykantów.Bardzodużezróżnicowaniestatususpołecznegoimate-
rialnegomiałoswojeprzełożenierównieżnasposóbzagospodarowaniaprzestrze-
nimiastprzemysłowych.Ludnośćmiastprzemysłowychpodzielonabyłanadwie
grupyspołeczne:posiadaczykapitału9którzyinwestowaliwaktywatrwałeoraz
siłęrobocząwceluuzyskaniakorzyściekonomicznych.Drugągrupęspołeczną
stanowilirobotnicy9którzysprzedawaliswojeumiejętnościiczasposiadaczom
kapitałuwzamianzapłace.Cechącharakterystycznąukładuspołecznegomiast
przemysłowychbyłbrakrównowagipomiędzytymigrupami9copowodowało9że
miastaprzemysłoweprojektowanowtakisposób9abyzaspokoićprzedewszyst-
kimpotrzebykapitału9adopierowdrugiejkolejnościpotrzebyrobotników.Prze-
jawemtegostanubyłam.in.segregacjagrupspołecznych:miastaposiadałybudo-
węprzestrzennąopartąnatzw.dystryktach.Wmiejscachcentralnychbudowano
fabrykiiliniekolejowe9anaterenachotaczającychwznoszonomieszkaniadla
robotników9którecharakteryzowałysięzazwyczajniskimstandardem.Tereny
mieszkaniowedlarobotnikówfabrykczęstograniczyłyzeslumsami9zamieszki-
wanymiprzezosobybezrobotne.
Zazwyczajpierwszefabrykibudowanopozamiastami9adopieropóźniej
znalazłyoneswojemiejscewprzestrzenitradycyjnychmiast5.Wynikałotom.in.
zoporumiastprzeciwkonowymsposobomprodukcji.Jednakkonkurencyjność
tańszychproduktówwprowadziłaprzemysłrównieżdownętrzamiast.Procesy
4G.Węcławowicz9op.cit.9s.49-52.
5B.Jałowiecki9Miastowdobieprzemysłowej.Uwagiopodejściusystemowym9[w:]H.Imbs
(red.)9Miastoikulturapolskadobyprzemysłowej.Przestrzeń9Ossolineum9Wrocław19889s.27-51.
