Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Zjawiskopowstawaniaorazzanikaniamocarstwiimperiówjestpowtarzającymsię
elementemhistorii,nietylkonowożytnej.Jedneimperiaupadały,azamiastnichpo-
jawiałysięinne.Tenswoistyproceszastępowaniajednegomocarstwadrugimzo-
stałnawetujętyprzezbadaczyprzedmiotuwramyteoretyczne.Prezentowanyjest
wformienastępującychposobiecyklów,zktórychkażdycharakteryzujesięhege-
moniąinnegosupermocarstwa.Cykldominacjibrytyjskiejbyłnajdłuższyspośród
wszystkichcyklówhistoriinowożytnej.Historycywyznaczająjegoramyczasowe
nalata1688-1914.Początekokreślajątzw.wojnyfrancuskie,aściślejwojnakróla
Wilhelma(lata1689-1697),zakoniecprzyjmujesięwybuchIwojnyświatowej1.
Należyjednakpamiętać,żesątojedyniedatyumowne.Budowaiupadekimperiów
tozazwyczajwieloletnieprocesy,częstoniedającesięuchwycićwprecyzyjneramy
czasowe.OdnosisiętoszczególniedoImperiumBrytyjskiego.BadaczedziejówIm-
periumdodziśtocządyskusjenadtym,kiedyrozpocząłsięjegoupadek2.Pojawiasię
wieledatwyznaczającychpoczątekkońcaImperium.Sąonewiązanezzaskakująco
odległymiodsiebiewydarzeniami-odkońcaXIXw.doIIwojnyświatowej.Każda
zpodanychdatjesthistorycznieuzasadniona.Spórtrudnorozstrzygnąć,gdyżdzieje
Imperiumniedająsięwłatwysposóbusystematyzowaćizaszufladkować.Dynami-
kęiewolucjęstosunkówwewnątrzImperiumopisałbardzotrafnieMarekMadej,
twierdząc,żehistoriaImperiumBrytyjskiegoodpołowyXIXw.byłaprocesemcią-
głejistopniowejdecentralizacjirelacjimiędzyczęściamiImperiumametropolią3.
Przywołująctęopinię,należyjednakzastrzec,żeImperiumnigdywswojejhistorii
niebyłostrukturąjednolitą.Poszczególnekolonieróżniłysięodsiebiepoziomemsa-
morządnościipozycjąwhierarchiiwewnątrzimperialnej.Rozluźnianiewięzizme-
tropoliąbyłozatemprocesem,którynieobejmowałwszystkichkoloniijednocześnie
iwjednakowejskali.TransformacjaukładurelacjiwewnątrzImperiumnastępowała
wdwóchróżniącychsięodsiebieetapach.Najpierw(oddrugiejpołowyXIXw.)
objęłakolonieonajwiększejautonomii,któremiałycharakterosadniczy,zprzewagą
białejludnościiktóreod1907r.określanomianemdominiówbrytyjskich.Dopiero
poIIwojnieświatowejtransformacjaobjęłabrytyjskieposiadłościwAfryceiAzji.
1
A.Gałganek,Zmianawglobalnymsystemiemiędzynarodowym:Supercykleiwojnahegemoniczna,
Poznań:Uniwersytetim.AdamaMickiewicza,1992,s.82-88;T.Łoś-Nowak,Stosunkimiędzynarodowe.
Teorie-systemy-uczestnicy,Wrocław:WydawnictwoUniwersytetuWrocławskiego,2000,s.150-151.
2
W.Mazurczak,Kolonializmiwojna.BrytyjskieimperiumkolonialnewczasieIIwojnyświatowej,
Poznań:WydawnictwoPoznańskie,1999,s.7-8.
3
M.Madej,KształtowaniesięodrębnejprzynależnościpaństwowejKanadynatlezmianwstatusie
konstytucyjnympaństwa[w:]A.Kiedrzyn,M.Madej,H.Nieć,Wybraneaspektyprawneobywatelstwa
iproblematykiimigracyjnej,Kraków:WydawnictwoUJ,1993,s.41.
