Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Ideakorespondencjisztukwromantyzmie
Założenia–osposobieoddziaływania,poznawaniaistatusiedziełasztuki
Heardmelodiesaresweet,butthoseunheard
Aresweeter[…]
J.Keats,OdeonaGrecianUrn,vv.11–12.
WliteraturzeXVIIIwiekunajczęściejmówionoopodobieństwiewszystkich
sztukdosiebie,gdypodkreślanoichzdolnośćdoprzekazywaniatychsamych
treści.Dobrymprzykłademtakiegokojarzeniadyscyplinartystycznychjest
wypowiedźDiderota,zaczerpniętazrozprawyOpoezjidramatycznej(1758):
Ôquelbienilenreviendraitauxhommes,sitouslesartsd’imitationseproposaientun
objetcommun,etconcouraientunjouraveclesloispournousfaireaimerlavertuethaïr
levice!C’estauphilosopheàlesyinviter,c’estàluiàs’adresseraupoète,aupeintre,au
musicien,etàleurcrieravecforce:Hommesdegénie,pourquoilecielvousa-t-ildoué
[Ileżdobraposiadłbyczłowiek,gdybywszystkiesztukinaśladowczepostawiły
sobiewspólnycelipewnegodniazaczęłyrywalizowaćzzasadamiowpajanie
wnasmiłościcnotyinienawiściwystępku!Tofilozofpowinienzachęcićjedo
tego;powinienzwrócićsiędopoety,malarza,muzykaigłośnozawołać:ludzie
genialni,pocóżwięcniebowasobdarowało?]
40
.
AutorKubusiaFatalisty,określającwymienioneprzezsiebiesztukimianem
imitujących,miałnamyśliichfunkcjępraktyczną:komunikowanieidei.Nic
40D.Diderot,Delapoésiedramatique,[w:]tegoż,Oeuvres.Esthétique–théâtre,tomeIV
,édi-
tionétablieparL.Versini,Paris1996,s.1283.Por.takżeP
.Bénichou,Lesacredel’écrivain,
[w:]tegoż,Lesacredel’écrivain.Letempsdesprophètes,Paris1996,s.75–76oraz80–81.
Choćpodobnezestawieniasztukpowracająwielokrotniewwypowiedziachpierwszego
saloniera,byłobyzbytdużymuproszczeniemsprowadzićdonichjegorefleksjęnadzwiąz-
kamimiędzysztukami.WduchuswojejepokiDiderotwyróżniał„liberalny”i„mechanicz-
ny”aspektsztuki.Podczasgdytenpierwszywskazywałnamoralnywymiardzieła(por.
cytowanyfragment),drugiodsyłałdosposobuwyrazu.Autor„Listuoślepcach”podkre-
ślał,żeabymóctrafnieocenićdanedzieło,należyprzyjrzećsięwłaściwemumuśrodko-
wiartystycznemu(np.kolorwmalarstwie,gestwprzedstawieniu,intonacjawrecytacji).
Poszczególnedyscyplinysztukirozróżniałonzewzględunaprzebiegprocesutwórczego,
zaśowocemichporównaniabyłsceptycyzm,zjakimodnosiłsiędomożliwościprzeno-
szeniatematówifigur(np.alegorii)poetyckichnapłótnomalarskie.Wnioskite,zresztą,
wpisywałysięwtradycjękrytycznąepoki–DuBos,J.Richardson,J.Harris,D.Webb[Por.
W.Folkierski,Entreleclassicismeetleromantisme.Etudesurl’esthétiqueetlesesthéticiensdu
XVIIIesiècle,Cracovie–Paris1925].Uromantykówantynomialiberalny–mechaniczny
przełożysięnaefektyartystyczneiakttwórczy,zaśwnioskidotycząceprzekładalności
tematówuogólnionezostanądoprzekładalnościposzczególnychsztuk.
~23~
