Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstępneustalenia
KryzystopikiMuz
Muzysąwliteraturzeromantyzmuobecnenaróżnesposoby.Można
mówićotemacieMuz,obrazie,figurzeMuzy,ozwrociedoMuzy,roz-
mowiepoetyzMuzą,atakżeometonimicznymużyciusłowa„muza”
mającymniewielewspólnegozpostaciąbóstwaioznaczającymtwór-
czość,poezję,talent.Jakwidać,sątochwytybardzoodsiebieodle-
głe,oróżnymciężarzeznaczeniowym,wróżnymstopniupoddające
sięinterpretacji.Łączyjewszystkiesamanazwawłasna:„Muza”(lub
„muza”).Używamtuokreślenia„topos”jakojedynego,którepozwa-
lapołączyćterozmaite„użyciaMuz”,choćwłaśniejakotopos-ele-
mentkonwencjonalny-sąoneprzezromantyzmkwestionowane
19
.
WprzypadkuMuzmamydoczynieniazniewątpliwierozpoznawalną
„półgotową”formąjęzykową,zktórązwiązanejestnatrwałepewne
znaczenie(możnajewskrócieokreślićjakometapoetyckie)
20
.Speł-
niająonewaruneksinequanontopiki,którymjestprzynależnośćdo
paradygmatukultury(wodróżnieniuod„naturalnego”archetypu)ipo-
wtarzalność.Muzy(szczególniezwrotdoboginijakoprzykładtopiki
eksordialnejweposach,alenietylko)majątradycjęniewątpliwiedługą
isąidentyfikowanejakonieodzownyelement,anawethasłowywoław-
czekulturyśródziemnomorskiej,nieodsyłajączarazemdokonkretnej
opowieścimitologicznej.Takieopowieściistnieją
21
,nieonejednak-
19NawiązujędobadańtopikiliterackiejwhistorycznymujęciuE.R.Curtiusa,do„topoi
poetyckich”,niezaśjejrozumieniawywodzącegosięodantykuizwiązanegozretoryką.
JakwskazujeJ.Abramowska,takżeuCurtiusachodzizjednejstronyotopoiretoryczne,
zdrugiej-opewnemotywyobiegowe;zob.eadem,Toposiniektóremiejscawspólnebadań
literackich,„PamiętnikLiteracki”1982,z.1/2,s.130-131.Natentematzob.B.Emrich,
Topikaitopoi,przekł.J.Koźbiał,w:Retoryka,red.M.Skwara,Gdańsk2008;J.Ziomek,
Retorykaopisowa,Wrocław1990,rozdz.XII„Topika”;E.Sarnowska-Temeriusz,Wkręgu
badańtematologicznych,w:Problemymetodologicznewspółczesnegoliteraturoznawstwa,
red.H.Markiewicz,J.Sławiński,Kraków1976;M.Rusinek,Międzyretorykąaretorycz-
nością,Kraków2003,s.109-122.Stanbadańdotyczącytoposuwogóle,wszczególności
zaśtopikiMuz,zob.J.Brzozowski,Muzywpoezji...,rozdz.„Uwagiwstępne”,s.5-29.
Wydajesięsymptomatyczne,żewświetnymzakończeniuswojejksiążkiBrzozowski,
piszącoMuzach,odromantyzmupocząwszy,nieużywajużterminu„topos”.Trudno
jednakznaleźćbardziejodpowiedni.
20NawiązujętudodefinicjitoposuJ.Abramowskiej;zob.Toposiniektóremiejsca...,
s.138-139.
21Np.PlatońskimitocykadachczyhistoriawyborupoetyprzezMuzyprzedstawiona
wTeogoniiprzezHezjoda,którastanowiprototypnaznaczeniapoety(notabenetenmo-
mentwyborujestczęstoprzedstawianyikonograficzniewXIXw.).
~17~
