Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstępneustalenia
Romantyzminowoczesność
Niejesttozresztąpomysłnowy.DlaKoselleckanieulegałowątpliwości,
żekryzysnowoczesnościjestwynikiemkryzysuromantycznego.Jauss
wyróżniatrzyproginowoczesności:rewolucjęestetycznąniemieckiego
klasycyzmuiprzełomromantycznyokoło1800roku;estetykęprzemija-
jącegopięknaBaudelaire’aiFlauberta;awangardyzmApollinaire’owski,
euforycznąafirmacjęmoderny
41
.Tuszczególniebędziemnieintereso-
waćto,cowydarzyłosiępomiędzydwomapierwszymiprogami.Owa
kryzysowość,atakże-jaktookreśliłJauss-progowość,przełomo-
wośćwiążesięwświadomościromantykówzzerwaniemzobowiązują-
cymjęzykiempoezji,która-byposłużyćsięsformułowaniemNorwida
-osiągnęła„fazękrytyczną”,ijegoodnowieniem.
Romantycznychantecedencjinowoczesnościszukałabym-jakjuż
sygnalizowałam-wewpisanejwtekstyepokiświadomościprzewar-
tościowania,takżekryzysujęzyka(związanegozprzejściemodsłowa
mówionegodopisma),wautoreferencjalności,intertekstualności,dra-
matyczności,dysonansowości
42
.Takikształtliteraturywiążesię,oczy-
wiście,zindywidualizmemiekspresywizmem,alerównieżzpoczuciem
wykorzenienia,brakucentrum(dlaromantykówstanowiącegocel),
zagubieniem,melancholią,kształtującymiokreślonąpodmiotowość.
Topodmiotowośćposzukująca,zadającapytaniaotożsamość,często
niejednorodna(romantycznesobowtóry!),ironiczna,zdystansowana
wobecsamejsiebie(iwtymsensie-negatywna)iczyniącazwłasne-
go„ja”przedmiottwórczości.Charakterystycznedlaromantyzmusą
odziedziczonepooświeceniuideewolności,sprawiedliwości,postępu,
41Zob.H.R.Jauss,ProcesliterackimodernizmuodRousseaudoAdorna,przekł.P
.Bukowski,
w:Odkrywaniemodernizmu.Przekładyikomentarze,red.R.Nycz,Kraków2004,s.27-59.
42Cechynowoczesnościwyprowadzamzlekturyopracowańdotyczącychtegozagad-
nienia:J.Habermas,Filozoficznydyskursnowoczesności,przekł.M.Łukaszewicz,Kraków
2000;H.Friedrich,Strukturanowoczesnejliryki...;R.Nycz,Literaturajakotrop...;A.Bielik-
-Robson,Duchpowierzchni...,cz.II.Wodniesieniudoliteraturyromantycznejnajpełniej
analizująkwestięnowoczesnościpraceM.Kuziaka,zktóregoustaleńkorzystam:Wielka
całość...orazRomantyzminowoczesność,red.M.Kuziak,Kraków2009.Zob.takżeD.Si-
wicka,Oobcościduchów:romantycznegoiponowoczesnego,„TekstyDrugie”1996,nr1;
K.Ziemba,Wyobraźniaabiografia.MłodySłowackiiciągidalsze,Gdańsk2006,orazea-
dem,JuliuszSłowackiw„PodróżydoZiemiŚwiętejzNeapolu”iw„Beniowskim”,w:Oblicza
Narcyza:obecnośćautorawdziele,red.M.Cieśla-Korytowska,I.Puchalska,M.Siwiec,
Kraków2008.
~25~
