Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Romantycznekoncepcjepoezji.PoetaiMuza–relacjawstaniekryzysu
oddziałuje
49
.Chodziprzytymnietylkoosiłętranscendentną,o„tyra-
nięnatchnień”,jakpisałaMartaPiwińska,alerównieżotyranięjęzyka,
ponieważromantycyuświadomilisobieisproblematyzowaliuwikłanie
iuzależnieniepoezjitakżeodstrukturjęzykowychinieuchronności
uwikłańintertekstualnych.Muza,stającsięmetonimiątwórczościro-
mantycznej,jednocześniewskazujenaniezależnośćtejostatniejzjed-
nejstrony,ajejuwikłaniewewzorce(klasyczne!)zdrugiej.Jakofigu-
ranależącadorepertuarutoposówzwiązanychzesztukąreprezentuje
tradycję,choćmożerównieżsymbolizowaćtranscendentne,zewnętrzne
względempodmiotuźródłoinspiracji.Dlategowalczącowłasnąautono-
mię,romantycznypoetawalczyiznatchnieniemzewnętrznym,iwłaś-
nieztradycjąniejakowymuszającąnaśladownictwo-wobuprzypad-
kachwalkajestskutkiemlękuprzedwpływem.WprowadzenieMuzy
dotekstusygnalizujebliskośćijednocześnieobcośćromantykawobec
poezjiodczuwanejjakowłasnainarzuconazarazem,eksponujejejdwo-
istość.Niechjakoprzykładposłużytuapostrofadoboginizostatniej
strofyrealizującegotoposexegimonumentumwierszaAleksandraPusz-
kina:
Веленьюбожию
,
омуза
,
будьпослушна
,/
Обидынестрашась
,
нетребуявенца
[...]
50
.TwórcarozkazujeswejMuzie,alemaonabyć
posłusznaniejemu,agłosowizgóry.Tymsamymonsamjawisięjako
artystapoddanynatchnieniuijednocześniemającynadnimkontrolę.
Romantycyżywiliprzekonanie,żebędącwybrańcami,sązarazem
ofiaramiswegogeniuszu,awięciofiaramiMuzy.Toprzekonaniemoż-
naodnaleźćjużwtwórczościLamartine’a,któregopoezjakonstytuuje
romantyzm,bowiemwywarławpływnakolejnepokoleniapisarzy-jak
dowodziJaninaKamionkowa-takżewPolsce,gdziejegoLepoètemou-
rantstałsiętekstemwyznaczającymfunkcjepoety
51
.Winnymutwo-
49Wartozaznaczyć,żeBloomdoswojejkoncepcjipoezjitakżewprowadzapostaćMuzy,
alewinnymznaczeniu-Muzaiprekursorpoprzedzają„efeba”,którydążydo(niemoż-
liwego)spłodzeniazMuząsamegosiebie,dozaprzeczeniaistnieniuojca;zob.H.Bloom,
Lękprzedwpływem...,s.57,81,104-106.Coważnedlamnie,Bloompodkreśladążenie
„efeba”doocaleniaMuzyodprekursorówiprzekonaniasiebie,żeona,należącdoniego,
jestwyjątkowa(s.106).
50A.Пушкин,Япамятниксебевоздвиг...,w:idem,Стихотворения,Moсква2002,
s.148.Posłusznie,muzo,czyń,cobożyduchrozkaże,/Niechcięnienęcilaur,niestraszy
obelgchór[...].A.Puszkin,Dźwignąłempomnikswój...,przekł.J.Tuwim,w:idem,Liryki
iballady,oprac.M.Toporowski,Warszawa1966,s.216.
51Zob.J.Kamionkowa,Rolapoetywspołeczeństwieijegoliterackiwizerunekwłasny,
w:eadem,ŻycieliterackiewPolscepierwszejpołowyXIXwieku.Studia,Warszawa1970,
s.277-301.
~30~
