Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
58
BogumiłGrott
wegoetapunaszejhistorii,wolnegoodwpływówoświeceniowejfilozofiinaczele
zracjonalizmem.Oilewłoskifaszyzmposiłkowałsięfilozofiąneoheglowską,to
wendecjikońcaIIRzeczypospolitejzbliżonąrolęzacząłodgrywaćneotomizm(Grott
B.2001:129-139).Takwięcprzyjętawówczaswobozienarodowymfilozofiaczło-
wiekazbliżałasiędopersonalizmu,ztendencjądojegocałkowitejabsorpcji,coeli-
minowałoindywidualizmorazwszelkieformykolektywizmu,zarównofaszystow-
skiego,jakiskrajnielewicowego.Wyłaniałsięwięcsystemtzw.ntrzeciejdrogi”,
plasującysiępomiędzydemokracjąatotalizmem.Zapowiadanopowrótnkuźródłom”
(Kozicki1933:621),rozumiejącpodtympojęciemwartości,któreusunęławcieńre-
wolucjafrancuskaispowodowanyprzezniąprzewrótrealizującysiępotemwEuro-
piewciągucałegoXIXwieku.
Wspomnianywyżejmediewalizmzaznaczyłsiębardzowyraźnierównieżwmyśli
gospodarczej,czegoświadectwemstałasiębardzopopularnaksiążkaAdamaDobo-
szyńskiegopt.Gospodarkanarodowa.Autorkierowałjądoosób,które,jaktosam
pisał,chcądoprowadzićdonulepszeniaświatanadrodzechrystianizmu”(Doboszyń-
ski1934:7).DoboszyńskiplanowałlikwidacjęwPolscenietylkowielkiegokapitału,
aleiwielkiegoprzemysłu.Negowałcałymodelówczesnejcywilizacjiindustrialnej
izwiązanegozniąduchakapitalizmujakoetycznienagannego.Uznałnawetpoziom
rozwojugospodarczegoówczesnejPolskizawystarczający.
PrzeciwstawnydokoncepcjiDoboszyńskiegobyłinnypoglądnarozwiązanie
problemówgospodarczychPolski,któryreprezentowałrównieżendeckiekonomista
zestarszegopokolenia-profesorRomanRybarski.Propagowałonrozwójrodzimego
kapitalizmu,bardzosceptycznieustosunkowującsiędomediewalnychkoncepcjiDo-
boszyńskiego(Rybarski1927;1932;1934;1938).Jednakjegowpływwobrębieen-
decjizbiegiemczasustawałsięcorazmniejszy.Wkońcuwrazztzw.grupąprofesor-
skąznalazłsięnamarginesieStronnictwaNarodowego.
Wpływkatolicyzmunaideologięendecjimiałpodwójneznaczenie.Zjednejstro-
nyspowodowałonodrzucenieprzeztenobózpolitycznykoncepcjikojarzonych
zmodelemkonsekwentnegonacjonalizmu,którychpewne,zresztąnielicznezadatki
znanebyłyuzaraniaendecji,nierozwijającsięjednakwsystemzwartejdoktryny
izczasemobumierając.Zdrugiejjednakprzerodziłsięonwpewnąformęfundamen-
talizmureligijnegozapatrzonegowminionąprzedliberalnąepokę,któracechowała
sięcywilizacyjnąstatycznościąiodwróceniemsięplecamidowszelkiejnowoczesno-
ści,wtymtakżetejocharakterzetechnicznym,będącejprzecieżniezbędnymczynni-
kiemdlatrwanianaroduipaństwa,szczególnietakiego,którejestpołożonewtak
niedogodnymmiejscu,pomiędzypotężnymiNiemcamiimocarstwowąRosją.
Katolicyzacjaideologiiendeckiejzmieniłaszeregformułideowychwystępują-
cychwtymobozie.Naródprzestałpełnićfunkcjęabsolutu,zaktóryterazmógłbyć
uznawanytylkoBóg.Pojmowanoteżnaródnjakorozrośniętąipowiększonąrodzi-
nę”,wskładktórejwchodząnietylkokrewni(pokrewieństwocielesne),aletakże
iosobyadoptowane(Poradowski1997:37).Wtensposóbzostałyotwartedrzwidla
pewnejgrupyasymilowanychobcych(wtymrównieżiŻydów),którzyprzyjmując
cechykulturowenarodu,stająsięjegoczęścią.Naródjestwięcwspólnotąwartości
