Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4
CZĘŚĆI.WPROWADZENIE
alezczasemrozszerzonoprzedziałwiekowyiosobybadanerekrutowanorównież
zlokalnejspołeczności.
Ryzykującznacznymuproszczeniem,możnaprzyjąć,żewtychbadaniach
skupionosięnadwóchogólnychcelach.Popierwsze,weryfikowano,czywiek
możestanowićwskaźnikdlapewnychprocesówpsychologicznych,abytestować,
czydanateoriajestnprawdziwa”.Stądnp.,jeślizałożono,żepamięćrobocza
warunkujepoziomrealizacjiokreślonegozadania,wprowadzeniewiekujako
gwarantazróżnicowaniapamięciroboczejumożliwiałoweryfikacjętakiejhipo-
tezy(np.Hasher,Zacks,1979).Drugi,zbieżnycelpolegałnabadaniu,zapomocą
skrupulatniezaprojektowanychmetodieksperymentów,źródełwarunkowanego
wiekiempogarszaniasięfunkcjonowaniapoznawczego.Naprzykład,jeślizakłada
się,żezmianawszybkościprzetwarzaniajestcharakterystycznadlaprocesu
starzeniasięistanowiczynnik,przezktórypoznaniesiępogarsza,tonależysię
spodziewać,żewpóźnymwiekuwszelkiedeficytywfunkcjachwykonawczych
nasiląsięwsytuacji,wktórejszybkieprzetwarzanieinformacjibędzieniezbędne
(np.Stineiin.,1986).Metodytewydająsięrównieżużyteczneprzyweryfika-
cjihipotezydotyczącejnaturyzmianwarunkowanychwiekiem.Manipulując
kontekstem,możnaprzecieżimitowaćefektystarzeniasięumłodychdorosłych
(np.badaniefunkcjiwykonawczychwrelacjidozakresupodzielnościuwagi;
Rabinowitziin.,1982).
Wtymsamymokresiewpsychologiirozwojuczłowiekaidyscyplinachznią
związanychuformowałasięperspektywyujmowaniarozwojuczłowiekajako
procesutrwającegoprzezcałeżycie(ang.life-spandevelopment).Skupionosię
wniejnazłożonychinterakcjachpomiędzywłasnościamijednostkiiśrodowiska,
wjakimfunkcjonuje(np.por.Goulet,Baltes,1970;Nesselroade,Reese,1973).
Przyjęto,żebiologicznieuwarunkowaneprocesytowarzyszącestarzeniusięnależy
analizowaćwszerszymkontekście-poszerzonymoczynnikiśrodowiskowe,
zktórymimogąonewchodzićwinterakcje(obejmujączarównonormatywne,
jakinienormatywnezmianywżyciujednostkiipokolenia).Perspektywabiegu
życia(Baltes,1987)uwzględnia,żezmianywludzkimpoznaniuzachodząwwielu
wymiarachiwwielukierunkach,aprzytymzachowująspecyfikęjednostkową,
bodziejąsięwkontekścierozwojukonkretnejosoby.Wzwiązkuztymnależy
postawićpytanie,czydominująceprzekonanieouniwersalnychwzorcachrozwoju
wbiegużycialudzkiego,obejmującetakżeokrespóźnejdorosłości,jestzasadne.
Wefekciepostawieniatakiegopytaniauwagabadaczyskupiłasiębardziejna
szukaniujednostkowychróżnicwewzorcachzmianpoznawczychorazichuwa-
runkowań(np.Schaie,2013).Wtejperspektywierozwójwciągużyciaprzynosi
zarównozyski(np.mądrość),jakistraty.Odrzucasięwięcuogólnienie,zgod-
niezktórymstarzeniesiętojedyniespadekidegradacjafunkcjipoznawczych.
