Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenieiprzeglądgłównychtematów
5
Następnierozwijasiępojęciepomyślnegostarzeniasię.Jeślichodzionarzędzia
stosowanedopomiaruzmianwprocesachpoznawczychizakresuautoregula-
cjiwcodziennymfunkcjonowaniujednostkiwbiegujejżycia,badaczepodają
wwątpliwośćichtrafność.Argument,jakimsięnajczęściejposługują,toten,że
większośćzowychnarzędzibyłaskonstruowanyazudziałemidlamłodychosób
(np.Labouvie-Vief,1985).Wrezultacieuczenizrewidowaliiposzerzyliswojebada-
nianadzmianamipoznawczymiwdorosłości.Wykroczylipozaprosteprocedury
opisowe,wktórychróżnicewwykonaniuzadaniatraktowanojakofunkcjęwieku,
ipodjęlisiębadaniazachowańadaptacyjnychwpóźnejdorosłości.
Obieprzytoczonetradycjestanowiłyurodzajnygrunt,naktórymprzeprowa-
dzonowielewartościowychbadań,przyczymobserwowanorównieżichwzajemne
nzapładnianiesię”zarównoideami,jakimetodami,cojeszczemocniejprzyczyniło
siędorozwojuwiedzy.NaprzykładWiktoriańskieBadaniaPodłużne(ang.Victoria
LongitudinalStudy;VLS)(np.Dixon,deFrias,2004)miałynacelubadaniezacho-
dzącychwczasiezmianwkonkretnychfunkcjachpoznawczychzzastosowaniem
rygorystycznychnarzędzipomiarowych,zaczerpniętychzpsychologiipoznawczej;
jednocześniepomiarzostałposzerzonyoróżneinnezmienne(takiejakzdrowie,
osobowość).Tenprojektumożliwiłokreśleniefunkcjizmiennejwieku,która
wdotychczasprzeprowadzonychbadaniachpoprzecznychbyłaniejednoznaczna,bo
niedałosięrozstrzygnąć,czyuzyskiwaneróżnicewiążąsięfaktyczniezwiekiem,
czyteżzróżnicąpokoleń.Ponadtopozwalałnazbadanie,czyiwjakimzakresie
zmianywprocesachpoznawczychbyływyjaśnianeprzezwłasnościjednostki.Na
przykładbadaczepotrafilizbadać,czyzmianywobszarzecodziennejaktywności
wiążąsięzezmianamiwokreślonychfunkcjachpoznawczych,takichjakpamięć
roboczaiszybkośćprzetwarzania(np.Hultschiin.,1999).
Kolejnywartodnotowaniatrendzacząłsięwyłaniaćwlatach80.i90.-pole-
gałnawykorzystaniupojęćiteoriizpsychologiispołecznej,awszczególności
zpoznaniaspołecznego(ang.socialcognition)(Hess,Blanchard-Fields,1999).
Wrezultaciewobszarzepoznawczegostarzeniasiębadaniawzbogaciłysięoprzy-
najmniejtrzyaspekty.Popierwsze,naukowcycorazbardziejkoncentrowalisię
natym,jakkontekstspołecznyiprzekonanialudzioddziałująnaichsprawność
poznawczą.Naprzykładstwierdzono,żestereotypoweprzekonaniaosamym
starzeniumogąwpływaćnasprawnośćpoznawcząstarszychosóbinato,jaksię
onazmieniawczasie(np.Levyiin.,2012).Wielebadańpokazałorównież,że
wynikiosóbstarszychczęstozależąodichpodatnościnazagrożeniestereotypem
(zob.Barber,Lui,2020).Wkażdymzewskazanychzakresówbadańpodkreślano
wpływkulturowouwarunkowanychstereotypówstarzeniasięnasprawność
poznawczą,akcentującpotencjalneznaczeniekontekstuspołecznegodlaprze-
bieguzmianpoznawczych.Podrugie,ponieważmodelepoznaniaspołecznego
