Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
ElżbietaŻak
Brakograniczeńideologicznychpozwoliłnaswobodnąkreacjęobrazuno-
wejrzeczywistości.Jednakżeprocesowinagłejdemokratyzacjispołeczeństwa
radzieckiegonietowarzyszyłyodśrodkowespołecznemechanizmykontroli.
Niektórzykrytycyliteraccy,jaknp.WładimirSzaposznikow,przypisująradzie-
ckiejcenzurzepozytywnywpływnapowstawaniewielkichdzieł,uznającjąza
hamulecwprocesiekomercjalizacjiliteraturyorazsztuki:
(…)cenzuraradzieckabyłanajskuteczniejsząprzeszkodąnadrodzesławetnejko-
mercjalizacjiliteraturyorazsztuki2.
Rosyjskisocjologliteratury,BorysDubin,analizujekonsekwencjeowej
zmianyzpunktuwidzeniasocjologicznegoizauważa,iżliteraturapoupadku
cenzurywprawdziewyzwoliłasięspodnaciskuideologicznego,aletymsamym
utraciłaformysamoorganizacjiwewnętrznejiuporządkowaniastrukturalnego:
Losyliteraturywrazzjejprzemianamizsocjologicznegopunktuwidzeniasąwdu-
żejmierzeparadoksalne.Niejakowyzwoliłasięonaodnaciskusocjalnego,alejed-
nocześnieutraciłaformysamoorganizacjiwewnętrznej3.
PodobneprzekonaniewyrażaMariaJanion,twierdząc,iżczłowiek,wycho-
dzączezniewoleniaideologicznego,popadawzależnośćkonsumpcyjną:
Kiedysłabnienacisktotalitarny(…)ludzierzucająsięnabrukowepisma,hambur-
gery,maszynydozmywanianaczyń(…).Nawetgdybyrząddotowałwielkiedzieła,
toludzieitakwybiorąkiepskiemelodramaty4.
Odzyskanaswobodatwórczaparadoksalnieniewzmocniłapozycjipisarza,
któryzderzyłsięzrodzącymisiękapitalistycznymipraktykamirynkowymi
iniejednokrotnieniepotrafiłsiędonichdostosować.Nowemożliwościstwo-
rzyłInternet,pozwalającybezograniczeńzarównocenzuralnych,jakifinanso-
wychzaistniećwszerokimobieguutworomliterackimiwypowiedziomkryty-
ków.Narodziłosięzjawiskosietieratury-Πpublikacji”wsieci.
Jednocześniezałamałasięodgórnapolitykawspieraniabibliotekorazprze-
stałistniećcentralnysystemdystrybucjiksiążek.TakimotosposobemwΠkraju,
2В.Шапошников,Эрадобровольногоневежества,ΠСибирскиеогни”2001,nr5,[on-
-line:]http://www.sibogni.ru/archive/11/283,zodczyt:26V2011(wszystkietłumaczenia
zjęzykarosyjskiegozostaływykonaneprzezautorkę).
3Б.Дубин,Средняялитературадлясреднегочеловека,ΠРусскийЖурнал”2001,11IX,
[on-line:]http://old.russ.ru/krug/20010911.html,odczyt:26V2011.
4M.Janion,Wolność-nie-wolność,ΠExlibris”1994,nr63,s.1-3,cyt.za:A.Szpociński,
Kanonkulturywdobiewspółczesnej,[w:]Współczesneobliczakulturypopularnej.Materiały
zogólnopolskiejstudenckiejsesjinaukowej.Wrocław23-24kwietnia2002r.,red.H.Jaxa-
-Rożen,J.Jaxa-Rożen,Wrocław[2002],s.40,ZeszytyKulturoznawcze,2.
