Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
społecznej.Możnazatemuznać,żedoopanowaniarolispołecznej
59
docho-
dziprzezuczestnictwowsamymprocesiekomunikacji.Wrazzuczeniemsię
kodujęzykowegodzieckoprzyswajadostępnekategorieznaczeń,stosunków
iwartości.Kodjęzykowy,definiowanyjakopewnezasadyorganizacjizjawisk
językowych,stajesięodzwierciedleniemrzeczywistościspołecznej,wktórejsię
onorozwija,atakżepewnegorodzajumatrycąspostrzeganiaipojmowaniatej
rzeczywistości.Napoziomiespołeczno-kulturowymkodstajesięnośnikiem
iodzwierciedleniemkultury(jejnorm,wartości,zwyczajów),zkoleinapozio-
mieindywidualnymbędzieokreślałiwyznaczałdanytypzachowania(wtym
teżzachowanianp.wszkole)
60
.
Wkontekście(odniesieniu)dojęzykowegosposobufunkcjonowaniagru-
pyspołecznej,awniejrodziny,Bernsteinwyróżniłdwarodzajekodów:kod
ograniczony(restrictedcode)ikodrozwinięty(elaboratedcode).Dokonując
ichopisu,posługiwałsięninwentarzemcech”,apotemnwskaźnikamikodu”,
określając,żeobydwakodyjęzykoweprzejawiająróżneformyplanowania
werbalnego,copowodujeodmiennezachowaniakomunikacyjne61.
Kodograniczonymaswojąpodstawęsemantycznąwkategoriachzna-
czeńnpartykularnych,lokalnych,zależnychodkontekstu”
62
.Przejawiazatemwąski
zasóbsyntaktycznychstrukturzwidocznąichsztywnością,krótkie,często
niedokończonezdaniaoprostejstrukturzegramatycznej,podstawowe,często
powtarzającesię,spójniki.JakpodkreślaBernstein,kodograniczonypojawia
sięwszędzietam,gdzieformastosunkówspołecznychbędziesięopierała
nawysokiejidentyfikacjiztym,cojestwspólne,akulturalubpodkultura
przedkładanmy”nadnja”
.Jestonukierunkowanynastatusi/lubpozycjęspo-
łecznągrupykomunikacyjnej.Jegostosowaniejesttakżeściślezwiązane
ztzw.mowąsytuacyjną,którajestrealizowanawbezpośrednimkontakcie,
awktórejtreści,któresąprzekazywane,możnazrozumieć,opierającsięna
danychdotyczącychsytuacji(np.mowaciała,obiektywprzestrzeniczysama
przestrzeń)
63
.Powodujeto,żewypowiedź,którajestbudowanawkodzie
ograniczonym,macharakterprostegociąguwyrazowego,któryniepozwala
59
Rolaspołecznajesttuujmowanajakonzłożonaczynnośćkodowania,którakieruje
zarównoprocesempowstawaniaiorganizowaniaspecyficznychznaczeń,jakiwarunkamiprze-
kazywaniatychznaczeńiodbioru”,za:B.Bernstein,Socjolingwistyczneujęcieprocesu…,s.560.
60J.Matejczuk,A.Nowotnik,M.Rękosiewicz,6-latekjakopierwszoklasistawszkole.Zróżni-
cowaniekodówjęzykowychdziecka,rodzinyiszkoły-dlakogoszansa,dlakogozagrożenie?,nStudia
Edukacyjne”2013,nr27,s.129–142.
61B.Bernstein,Socjolingwistykaaspołeczneproblemykształcenia,w:red.M.Głowiński,Język
ispołeczeństwo,WydawnictwoCzytelnik,Warszawa1980,s.83–119.
62
B.Bernstein,OdtwarzaniekulturywopracowaniuAndrzejaPiotrowskiego,PaństwowyIn-
stytutWydawniczy,Warszawa1990,s.273.
63B.Bernstein,Socjolingwistykaaspołeczneproblemy…,s.83–119.
28
