Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
HANNAKOWALSKA‑STUS
dyscyplin:socjologiiifilozofiireligii.Alienacjareligijnajestinterpretowana
przezfilozofięjakowyobcowanieontologiczne.Przezsocjologięjakowyobco-
waniespołeczno-kulturowezuwzględnieniemreligijnegoczynnikasprawczego,
któryniejestpochodzeniaspołecznego.
Każdyruchreformatorskiwchrześcijaństwieeuropejskimrodziłskutekwy-
obcowaniawobupłaszczyznach:społeczno-kulturowejiontologicznej.Należy
postawićpytanie,czyzasadnejestprzybadaniutegorodzajuzjawiskoddzielanie
tychdwóchpłaszczyzn.PrzyjrzyjmysięinterpretacjomrozłamuwłonieRosyj-
skiegoKościołaPrawosławnegowXVIIwieku.Rzeczywistość,wjakiejduża
częśćchrześcijanprawosławnychznalazłasięnaskutekreligijno-politycznych
przemianwXVIIwieku,byłarzeczywistością,jakąfilozofreligiinazwałby
sytuacją,odktórejczłowiekreligijnymusibyćnzbawiony”,egzystencjąwy-
alienowaną1.Tenwymiaralienacji,oczympiszeLouisDupré,jestnaogół
rozumianywkulturzechrześcijańskiejszeroko,tzn.jakodotykającywszyst-
kichwierzących.JesttoalienacjaduszyludzkiejodBoga.Wrzeczywistości
kulturowo-konfesyjnejRusiXVIIwiekutrzebazwrócićuwagęnajeszczeje-
denaspekt1alienacjępaństwapostrzeganego,wedługtradycjibizantyjskiej,
jakoprzestrzeńzbawcza.Państwoto,wopiniistaroobrzędowców,wosobach
patriarchyicarapogwałciłofundamentyliturgiczno-dogmatyczne.Celemwalki
religijnejbyłaobronasymbolizakorzenionychwdogmatach,teologiipaństwa
ijegodwuwładzy,któregwarantowałyochronętychsymboli.Państwoteokra-
tyczneposiadałoprerogatywydonadawaniarzeczywistościhistorycznejzdol-
nościodzwierciedlaniarzeczywistościBożej.
Uporczywośćipoświęcenie,zjakimiwalczonowobroniedogmatuwyrażo-
negowsymboliceobrzędowej,świadcząotym,że:nInstytucjonalneznamiona
niebyłyodczuwanejakoαδιάφορος(gr.obojętneetycznie),leczjakoimma-
nentnywyrazzasadniczychpostawtranscendentalnych”2.
Socjologowiewyodrębniliogólnezasadytowarzyszącespołeczno-religijnym
przemianom.Wychodziliprzytymzzałożenia,żekażdainstytucja,awięc
iKościół,posiadatrzypłaszczyznydziałania:
1płaszczyznębezpośrednichkontaktówosobowych,
1płaszczyznękontaktówwustalonych,społeczniezhierarchizowanychstruk-
turachformalnych,
1płaszczyznęoddziaływaniasystemuwartości,jakajestwkomponowana
wtreśćinstytucji(ujawniasięonaprzeznormalizacjęzachowańzapomocą
uczestnictwawustalonychrytachprzezintegrującąsiłęsymboli).
StosunekdorozmaitychpłaszczyznwyrażajątrzypodstawowetypyKoś-
cioła:
1braterskireprezentowanyprzezpierwszegminychrześcijańskie,
1Por.:L.Dupré:Innywymiar.Przeł.S.Lewandowska.Kraków1991,s.323.
2F.Fürstenberg:StrukturaKościołaispołeczeństwa.W:Socjologiareligii.Red.
F.Adamski.Kraków1983,s.119.
