Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Rzeczosprawiedliwości
zującyswąwolność.Subtelnośćtejróżnicyniepowinnadziwić,skoro
rozważanejesttosamozjawisko,czyliwolność.Jednakwprowadzenie
tegorozróżnieniajestniezwykleistotne.Wprzypadkuwolnościnega-
tywnejpadapytanieozakressfery,wktórejczłowiekmożedziałaćbez
przeszkódinnychludzi.Jegowolnośćjestograniczonawtakimstopniu,
wjakimuniemożliwiamusięrobienietego,nacomaochotę.Należytu
odnotować,żeniechodzituoograniczeniabiologiczne,leczorozmyślne
działaniapodejmowaneprzezjednychcelemograniczeniamożliwości
wyboruinnym.Zkoleipozytywnysenspojęciawolnośćjestpróbąreali-
zacjipodstawowegopragnieniaczłowiekachcącegobyćpanemswego
losu.Wprzypadkuwolnościpozytywnejtonieprzedmiotwolności(sfe-
ra,jejzakres)leżywcentrumzainteresowania,leczpodmiotwolności.
Takwięcwolnośćwjejaspekciepozytywnymskupiaswąuwagęna„Ja”,
któredążydorealizacjiwłasnejwolności(podmiotowości).Owo„Ja”
chcebyćświadomeswojejwolnościichcezniejkorzystać9.Obiekon-
cepcjewolnościsąpoprawneiniebudzążadnychniepokojącychskoja-
rzeń.Tymczasem,zdaniemBerlina,problemtkwiwlogicznejkontynu-
acjipozytywnegopojęciawolności.Możnabowiemprzyjąć,jakchce
tegoKant,żerzeczywiściewolnajednostkatoktośdziałającywpełni
autonomicznie.Czyjednakpoddawaniesięemocjom,indolencjaiigno-
rancjaniesązagrożeniemdlaautonomiiwolności?Odpowiedźmożebyć
twierdząca.Wkonsekwencjiotwartazostajefurtkadlawszelkiejmaści
„inżynierówspołecznych”,gotowychwskazywać,naczympolega
„prawdziwa”wolnośćiprzedstawiaćmodelprawdziwiewyzwolonego
człowieka.Byćmożeprawdziwe„Ja”jestrealizowalnetylkowwarun-
kachwiększejcałości–plemienia,wspólnotynarodowej,wyznaniowej,
kulturowejczyteżpaństwa.Byćmożekoniecznystaniesięprzymus,by
osiągnąćjakiś„wyższycel”.Jeślijesttowarunekniezbędnydoosiągnię-
ciastanuprawdziwejwolności,toczywciążudajesięzdefiniowaćprzy-
9Punktemwyjściapozytywnejkoncepcjiwolnościjestnastępującadeklaracjaczło-
wiekachcącegobyćwolnym:„Życzęsobie,abymojeżycieidecyzjezależałyodemnie,
anieodsiłzewnętrznychjakiegokolwiekrodzaju.Chcębyćnarzędziemswojej,anie
cudzejwoli.Chcębyćpodmiotem,anieprzedmiotem;kierowaćsięwłasnymiracjami
izamiarami,anieulegaćczynnikomsprawczym,działającymnamniezzewnątrz.Chcę
byćkimś,anienikim;tym,ktodecydujezasiebie,anietym,zakogodecydują,samoste-
rownym,aniekierowanymprzezprawanaturylubprzezinnychludzi,jakgdybymbył
rzeczą,zwierzęciemlubniewolnikiemniezdolnymudźwignąćrolęczłowieka,toznaczy
wyznaczyćsobiewłasneceleikierunkidziałaniaorazzmierzaćdoichrealizacji”.I.Berlin,
Czteryesejeowolności,dz.cyt.,s.192.Oczywistejest,żewłaśnietegodomagasięczło-
wiekpragnącybyćwolnym.Samostanowieniejestpodstawowympostulatemrzeczników
wolności.
