Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Rzeczosprawiedliwości
2.1.Antenaciwspółczesnegoliberalizmuamerykańskiego
Współczesnyliberalizmamerykańskiodnajdujeswojeideologiczneźró-
dłaprzedewszystkimwfilozofiipolitycznejJohnaLocke’a(1632–1704),
ImmanuelaKanta(1761–1812)iJohnaStuartaMilla(1806–1873).Temu
pierwszemuzawdzięczaprzekonanie,żepodstawowąroląiuzasadnie-
niemistnieniapaństwajestochronażycia,praw(wolności),bezpieczeń-
stwaiwłasnościjegoobywateli.Drugiemu,dookreśleniepojęciaauto-
nomii,rozumianejjakoniezależnośćjednostkiwokreślaniu:(1)jakajest
jejkoncepcjażycia;(2)jakijestjegocel;(3)jakąwizjędobrajestgotowa
wyznawaćirealizować;iwreszcie,(4)przyzastosowaniujakiegosystemu
wartości.Autonomiajednostkizakłada,żerozumnośćczłowiekapozwala
napodejmowaniedecyzjiwsprawiewymienionychpowyżejkwestii
wsposóbsamodzielny,wykluczajączarazemwszelkiprzymus(przemoc
fizycznaiindoktrynacja)orazspołecznypaternalizm.Jedyneźródłoogra-
niczeńwswobodziewyborujestulokowanewobrębiesamejjednostki.
JestnimKantowski‘rozumpraktyczny’,nakazującyjejwypełniaćto,co
słuszne–ostatecznysędziapoprawnościdokonywanegowyboruigwarant
jegoautonomiczności.Millowizkoleiwspółczesnyliberalizmzawdzięcza
zaliczeniewpoczetpodstawowychwolnościprawadobezpieczeństwa
socjalnego,wktóregozapewnieniuuczestniczypaństwo5,orazuznanie,że
jednostkamaprawopostępowaćirracjonalnie,nawetjeśliponiesioneprzez
niąkonsekwencjeniebyłybyuprzedniopożądane.Szacunekdlaistoty
ludzkiejzostajesprowadzonydopełnegozawierzeniarozumnościczłowie-
ka.Człowiekrozumnyniezawszeodkrywaprawdę–błądzeniejestwpi-
sanewnaturęczłowieka–leczniepomniejszatojegoniezaprzeczalnej
wyjątkowościwprzyrodzie.ZdaniemMilla,każdymaprawosięmylić
iniejestroląrząduwyznaczaniekryteriów„właściwego”życia.Mill
stwierdza,żedlapogwałceniawolnościjednostki:
5J.S.Mill,pierwotniezwolennikklasycznegoliberalizmuizdecydowanyrzecznikle-
seferyzmu,doszedłzczasemdoprzekonania,żeinterwencjonizmpaństwowywekonomii
nietylkoniejestzaprzeczeniemzasadliberalnych,alemożestaćsięichgwarantem.
WpracyZasadyekonomiipolitycznej(1848)Milldokonujerozróżnieniamiędzyprodukcją
idystrybucją.Sątodlaniegodwanatyleodmiennetypydziałańekonomicznych,żemoż-
napoddaćdystrybucjędóbrnadzorowispołecznemu,przyzachowaniuprywatnegocha-
rakteruprocesuprodukcji.Zabiegtakibyłby,zdaniemliberałówklasycznych,zamachem
nawolnośćekonomiczną.Jesttotakże,jakgotowibylibydowieść,zwykłybłądwsztuce
racjonalnegogospodarowania,wynikającyzfałszywegoprzekonania,żemożliwejest
zerwaniezależnościmiędzyprodukcjąidystrybucją,przyzachowaniuwydajnościekono-
micznej.DodziśJohnStuartMilljestpostrzeganyprzezzwolennikówklasycznegolibera-
lizmu,głównielibertarian,jakoten,któryzaraziłmyślliberalnąetatyzmemiwelferyzmem.
