Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prawotwórczarolaamerykańskiejwładzysądowniczej
27
szychzasad,mielibowiemdyskrecjonalneprawodoocenycharakterupodobieństwa
spraw,decydującwtensposób,czywkonkretnejsprawiezastosowaćprecedens,czy
teżstworzyćnowąregułęprawną.Tosędziowiemielizatemgwarantowaćrzeczoną
pewnośćiprzewidywalnośćprawaprzezto,żetworzyliprecedensyzawierającewie-
leważnychinformacji,którepozwalałypodejmującymdecyzjeprzewidziećprawne
konsekwencjeichcodziennychwyborów.
Wartowspomnieć,żecommonlawniebyłojedynymsystememprawawykształ-
conymwśredniowiecznejAnglii,ponieważwXVwiekupojawiłysięnoweinsty-
tucjezmierzającedouelastycznieniasztywnychregułprecedensowych.Największe
znaczeniemiałytzw.normysłuszności(equity),którymiokreślanozasadyireguły
tworzoneprzezSądKanclerski(ChanceryCourt).Postępowanieprzedtymsądem
byłouproszczone(brakławyprzysięgłych,niewieleformalizmów),aorzekającysę-
dzia(Kanclerz)niebyłzwiązanyzasadamiprawapowszechnego.Wtensposóbła-
godzonoformalizmycommonlaworazdawanoobywatelomszansenarozstrzygnię-
cieichsporówprzezinneinstytucjeniżsądyorzekającenapodstawieprecedensów.
ChoćsystemequityspowodowałwytworzeniedualizmuprawnegowAnglii,rzeczy-
wisteróżnicedotyczyłykwestiiprocedurysądowej,niewpływającnaograniczenie
obowiązywaniagłównegoangielskiegosystemuprawnego,czylicommonlaw18.
WspomnianyjużR.Pound,określając,czymjestprawo,wyróżniłtrzypłaszczy-
znyjegooddziaływania:jakoporządekprawnydeterminującyzachowaniaspołe-
czeństwaipaństwa;jakozbiórzasadiprzepisówobowiązującychnadanymterenie
skierowanydopodmiotówzamieszkującychtenteren;iwreszciejakoprocessądowy,
czyliprocesrozstrzyganiakontrowersjinadrodzeprocesowej19.Ztejperspektywy
możnastwierdzić,żesystemcommonlawwkażdejpłaszczyźnieswojegofunkcjo-
nowaniazależałodsędziów:ustanawialiporządekprawny,azasadyiprzepisypraw-
newynikałyzestworzonychprzeznichprecedensów,którepowstawaływwyniku
rozstrzyganiaprocesówsądowych.Abstrahującodnaturalnejfunkcjiwładzysądow-
niczejpredestynowanejdorozwiązywaniasporówwynikającychznaruszeniapra-
wa,sędziowiewsystemiecommonlawodpowiadająrównieżzacharakterporządku
prawnegoorazzatreśćprzepisówprawnychobowiązującychwobszarzeichjurys-
dykcji.Angielskimodelsystemuprawnegowyposażyłsędziównietylkowmożli-
wośćinterpretacjiprawawsytuacjirozstrzyganiakontrowersjiprawnejpojawiającej
sięprzedichobliczem,aleprzedewszystkimnadałimrolęprawotwórczą,dzięki
czemumogąoniuczestniczyćwprocesiekreowanianormprawnychdotyczących
istotnychkwestiifunkcjonowaniaspołeczeństwaipaństwa.JakzauważaA.Hogue:
Pozainterpretacjąistniejącychregułsądypromująrozwójsystemuprawnegopoprzez
identyfikacjęwdrodzekontrowersjiprawnej,zwyczajówiregułpostępowania,którenie
zostaływcześniejwyrażonelubodkryte.Wtensposóbdecyzjesądówsąźródłemprawa
istająsięelementemprawamaterialnego20.
18
Por.K.Sójka-Zielińska,Historiaprawa...,s.68–69.Natematpodstawangielskiegocommon
lawiequitypor.równieżJ.Justyńska,J.Justyński,TheMainInstitutionsoftheEnglishLegalSystem,
TNOiK,Toruń1998,s.23–29.
19
R.Pound,TheHistoryandSystem…,s.4–5.
20
A.R.Hogue,Origins…,s.137.
