Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1
Zagadnieniawstępne
1.1.PRZEDMIOT,CELPRACYIMETODABADAŃ
Wliteraturzeprzyjmujesię,żeokrespoklasycznycharakteryzowałsię
znacznymobniżeniempoziomuznajomościprawaprzezorganyjestosują-
ce;praworzymskietegookresuzwanejestwulgarnym,czylipospolitym,
dostosowanymdopoziomuprzeciętnegoobywatela,pozostajejednakstale
nośnikiemrzymskiejtradycjipaństwowej1.Mimożewymógzapewnienia
skutecznegowymiarusprawiedliwościbyłkluczowywłaśniedlapóźnego
antyku,przesadnejestjednaktraktowaniepóźnegoImperiumRomanum
jakoflRechtstaat”wrozumieniunowożytnym2.Wówczasbowiemodmien-
nieniżwspółcześniepojmowanoflpraworządność”.Łączonojązistnieniem
sądówiprocedursądowychorazuściśleniemstatusujednostek,aniezza-
sadąflrządówprawa”czypojęciemswobódgwarantowanychprzezprawo3.
Stądpomimozewnętrznychpodobieństwztrudemmożnaopisywaćstruktu-
ryadministracyjneCesarstwaRzymskiegozpunktuwidzeniawspółczesne-
___
____
___
___
_____
1Zob.natematpowstaniairozwojukoncepcjiflrzymskiegoprawawulgarnego”syntety-
zującyszkicLiebs(2008c)zwcześniejsząliteraturą.Zjawiskotobyłokonsekwencjąrozszerze-
niazakresustosowaniaprawarzymskiegowrazzupowszechnieniemobywatelstwarzym-
skiegowwynikuConstitutioAntoninianaz212r.orazprzenikaniemnagruntprawa
rzymskiegoinstytucjirozwiniętychwprawachlokalnych,którenadalbyłystosowane.Inter-
pretacjaedyktudodzisiajbudzispory.Por.tylkoznowszychprac:Łukaszewicz(1990)
i(1993):zwłaszcza9-34;SpagnuoloVigorita(1993):zwłaszcza8-12;Garnsey(2004):zwłaszcza
140-155;Gumiela(2010);Mélèzè-Modrzejewski(2011).NadalprzydatnyjestteżOsuchowski
(1963).
2Zob.słusznieWetzler(1997):200-210;Honoré(2004).Por.teżnatematpróbzapewnie-
niaefektywnościprawa:DeMariniAvonzo(1975):69;Fusci(1981)i(1989):255-272,zwłaszcza
258;DeGiovanni(2007):333n.
3Por.Matthews(1989):252(namarginesiesformułowaniacivileiustumqueimperium
wAmm.Marc.14,1,4n.);Matthews(1992):47n.
15
