Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1
SamobójstwawRepubliceWeimarskiej
I
Dwudziestegosiódmegogrudnia1918roku,zaledwiekilkatygodnipoklęsceNiemiec,naukowiec
RichardSemonzastrzeliłsię,owiniętywniemieckąflagęcesarską,wswoimmonachijskim
gabinecie.Podobnobyłprzygnębionyprzegraną[1].Uzasadnianieczyjegośsamobójstwa
odniesieniemdoklęski1918rokubyłotużpowojniepowszechnewśródnacjonalistów,
coodzwierciedlałorozpaczzpowoduporażkiNiemiec.WpodobnychokolicznościachKarl,starszy
bratBalduravonSchiracha,późniejszegoprzywódcyHitlerjugend,zastrzeliłsięwlistopadzie1918
roku.Podobno,jaknapisałBaldurvonSchirachwautobiografii,wktórejpróbowałwytłumaczyć,
dlaczegozostałnazistą,Karlpopełniłsamobójstwo,ponieważniepotrafił„przeżyćnieszczęścia
Niemiec”[2].Dlatychsamobójcówwojennaklęska,rewolucjaroku1918iprzejścieodautorytarnej
wznacznymstopniumonarchiidochaotycznejnapozórrepublikioznaczałycałkowitewywrócenie
tradycyjnychnormiwartości.Znanyimświatprzestałistnieć.Ichsamobójstwabyły
przedstawianejakoaktpatriotyzmu,odzwierciedlającywojskowątradycję,którakażesię
zastrzelić,abyzachowaćhonor.
Po1918rokupanowałoprzeświadczenie,żeczasypowszechnejniepewności,politycznego
rozprzężeniaitrudnościspołeczno-gospodarczychnieuchronniedoprowadziłydowzrostupoziomu
samobójstw.Obsesjanapunkcierosnącychwskaźnikówtakichczynówprzyczyniłasię
dopodkopaniastabilnościRepublikiWeimarskiej.Weimarskietłomazasadniczeznaczeniedla
zrozumienianazistowskichpostawwobecsamobójstwawTrzeciejRzeszy.Naziściiinneskrajne
partieatakowałyrepublikę,zwracającuwagęnaczęsteprzypadkiodbieraniasobieżyciaprzez
obywateli.Nietylkopolityczniekstremiściwyrażalijednakprzekonanie,żeNiemcyweimarskie
sąskazanenarekordowypoziomsamobójstw–poglądtenwcorazwiększymstopniupodzielały
popularnegazetyizwykliludzie.Abyzrozumieć,jakzałożenietostopniowoprzekształciłosię
wmantrę,musimyzacząćodkrótkiejanalizypoziomusamobójstwiówczesnychwyobrażeń
onich.Następnieprzejdziemydoomówieniaróżnychdyskursówosamobójstwie,awreszcie
dojednostkowychaktów.
Naprzełomiestulecigazetyzaczęłyłączyćsamobójstwazurbanizacjąinowoczesnością.
Artykułyprasowenatematsamobójstwtytułowano
Tragediawwielkimmieście
czy
Pokonani
wwalceoprzetrwanie
[3].Wieluuważało,żeklęskairewolucja1918rokuoraztraktatwersalski
zburzyłydotychczasowyporządek.
Obserwatorzywskazywalinarosnącyodpołowylat20.poziomsamobójstw.„Naszkrajzostał
dotkniętyalarmującąepidemiąsamobójczą,któraosiągnęłapunktkulminacyjnyiktórąnależy
powstrzymaćwszelkimiśrodkami[...].Jesttojeszczejednailustracjaniezwykletragicznegolosu
naroduniemieckiego”[4]–obwieścił17listopada1925rokukatolicki„KölnerTageblatt”.
Generalnieówcześniobserwatorzyprzypisywalirosnącypoziomsamobójstwnietylkoklęsce1918
roku,inflacjiitraktatowiwersalskiemu,leczrównieżwpływowinowoczesnościisekularyzacji.
Sytuacjapogarszałasię,awskaźniksamobójstwrósł.Artykułz1925rokuwlokalnejgazecie
„DerBerlinerWesten”jesttypowymprzykłademówczesnychnastrojów:
WWielkimBerlinie[...]straszliwaepidemiasamobójcza[...]stalepochłanianoweofiary[...]imożnabezpiecznie
założyć,żenasznaródniestałsięjeszczetakodczłowieczonyizobojętniały,mimorozlewukrwi,masowychmordów
irewolucji,abydobrowolnaśmierćnieskłaniałaludziiprawdziwychfilantropówdopomocy[...].Niedolajestwielka,
adobrowolnaśmierćsięszerzy
.Każdagodzinabezczynnościpowiększanasząwinę,ponieważcierpieniainnych
ludzi,nawetspowodowaneprzeznichsamych,dotykająwszystkich...[5].
AktysamobójczepowinnyzatemskłaniaćNiemcówdopomaganiasobienawzajemiumacniać
ichpoczuciewspólnoty,abypowstrzymywaćinnychprzedodbieraniemsobieżycia.Statystyki
sugerowałyjednak,żetaksięniedziało,anawetjeśli,tonieprzynosiłotorezultatów.Wskaźniki
samobójstwnadalrosły.Ogólnywzrostprzesłaniałjednakznaczneróżnicepomiędzy
poszczególnymigrupamiwiekowymi,awichobrębie–pomiędzymężczyznamiakobietami.
Podczaspierwszejwojnyświatowejwskaźniksamobójstwspadł.WedługDurkheima,konflikty
obniżająpoziomsamobójstw,ponieważniemalwszyscysązaangażowaniwwysiłekwojenny.
