Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
pionierskieopracowanienatemat,jaktoujął:„ruchuoporunaroduniemieckiego”przeciwko
nazistom.WswojejpracyWeisenborndowodził,żesamobójstwowhitlerowskichNiemczech
mogłobyćniekiedyaktempolitycznegooporu.Stwierdził:„Pozasamobójstwem,wpewnych
okolicznościachpotężnymaktemoporu–naprzykładkiedyktośzabiłsięwwięzieniuGestapo–
istniałowieleformokazanianiezgody”[20].Jakjednakzobaczymy,samobójstwoniebyło
wTrzeciejRzeszytylkoaktempolitycznegosprzeciwu.Pierwsząnaukowąpróbąuporaniasię
zsamobójstwemwtymokresiebyłydwaartykułynapisaneprzezSuzanneHahniChristinę
Schröder–marksistowskiehistoryczkinauki,któreutrzymywały,żesamobójstwostałosię
zasadniczączęściączegoś,conazwały„faszystowskąkoncepcjąeksterminacjibezwartościowego
życia”[21].Nieprzedstawiłyjednakżadnychświadectwpozakilkomawybranymibroszurami
nazistowskimiinieudowodniłyswoichtez,przezcoichopracowaniejestnieprzekonywające.
UrsulaBaumannzamieściłakrótkąrelacjęosamobójstwachwhitlerowskichNiemczech
wmonografii,którakoncentrujesięgłównienaXIXwieku.Baumannprzedstawiławartościowe
zestawieniestatystyk,jakrównieżbardzoszczegółowyprzeglądnajnowszejliteratury
akademickiejnatentemat.Nieumieściłajednakswoichustaleńwszerszymkontekściedostępnej
literaturyuzupełniającejonaturzeTrzeciejRzeszyiledwosięgnęładoobszernejliteratury
anglojęzycznejoogólniejszejhistoriisamobójstw,którajestzbytbogatairóżnorodna,aby
jąbezkarniezignorować.Interesowałjągłówniedyskursosamobójstwieitransformacjaprawa
dośmiercizwłasnejręki.Jejpracasprowadzazatemsamobójstwodojegoprzedstawienia
izwiązanegoznimdyskursu.PodejścieBaumannmateżpoważneograniczeniawkategoriach
wyjaśnieniaspołecznegoipolitycznegowymiarusamobójstwawweimarskichihitlerowskich
Niemczech[22].
Niniejszapracawykraczapozawcześniejsząhistoriografięisięgadoszerszegospektrumźródeł.
Ogólnokrajowestatystykisamobójstwsądostępnetylkodo1939roku.Regionalneilokalnedane
zlatwojnyjednakistniejąidlategozostanąprzedstawionewksiążce.Istniejeteższerokiwybór
źródełdrukowanych,zarównoakademickich,jakipopularnych,dającychwglądwówczesne
wyobrażeniaosamobójstwie.Wielunaukowcówwydawałopraceosamobójstwiewlatach20.
i30.XXwieku.Opracowaniaakademickiemająjednakskłonnośćdoodzwierciedlaniapoglądów
elit.NaprzykładGeorgesMinoiswopracowaniuosamobójstwiew„kulturzezachodniej”z1995
rokuprzyjąłzałożenie,żeprzemianahistorycznazachodzitylkowśródelitiżezwyczajne,
codziennesamobójstwobyłowznacznymstopniuniewrażliwenawpływyhistoryczne
ażdoodgórnegorozpowszechnieniaideioświeceniowychisekularyzmuwXVIIIwiekuiczasach
późniejszych.Trudnojednakwykazać,jakmogłobynamtopomóczrozumiećspołeczeństwo
ikulturęmasowąpierwszejpołowyXXwieku[23].Gazetykształtowałypowszechnepoglądy
natematsamobójstwa.Religijneprzekonaniadotyczącesamobójstwarównieżodgrywały
znaczącąrolę,szczególnienaobszarachwiejskich.Partiepolityczne,zwłaszczanazistowska,też
miałysprecyzowanepoglądynatematsamobójstwa,anaziściużywaliichregularniewswojej
propagandzieażdoupadkuTrzeciejRzeszy.
Świadectwaarchiwalnewykorzystanewksiążcepochodzązarównozobszarówwiejskich,jak
imiejskich,katolickichiprotestanckich.NależądonichniepublikowanedokumentyzHamburga,
Berlina,protestanckichokolicDarmstadt,katolickiegoregionuwokółWürzburgawDolnej
Frankonii,atakżezkatolickiejNadrenii,ŚląskaiPrusWschodnich.Źródładotyczącesamobójstw
naterenachwiejskichsąskąpe,ponieważnaprowincjiprawidłowościwtejdziedziniezmieniały
siębardzopowoli.Nawetkryzysgospodarczy,którydotknąłrolniczeNiemcywlatach20.ina
początkulat30.XXwieku–potężnyczynnikintensyfikującysamobójstwanawsi–niebyłniczym
nowym,takżewswoimemocjonalnymoddziaływaniunajednostki.
Wksiążcezostanieprzedstawionywyjątkowyzbiórlistówosób,którepopełniłysamobójstwo,
idokumentówzdochodzeńpolicyjnych.Aktapolicjikryminalnejiwymiarusprawiedliwości
zawierająinformacjeookolicznościachipodłożusamobójstw,aczęstotakżeuzyskanepodczas
przesłuchaniaodkrewnych,którezkoleimówiąnamwieleotym,jakzwyczajniludziepostrzegali
samobójstwo.Ówzbiórzestawiłsłynnyszefberlińskiegowydziałuzabójstwzlat20.i30.,Ernst
Gennat.Obejmujeongodnąuwagikolekcjęlistówpożegnalnychod1901do1945roku,
copozwalawejrzećzbliskawmentalnośćsamobójców.Źródłatedokumentująrównież
interwencjepaństwowewprzypadkisamobójstworazto,jaktraktowanosamobójstwo
wNiemczechweimarskichihitlerowskich.Bliższespojrzenienasubiektywnyaspekttychlistów
dodajenowywymiarhistoriiżyciacodziennegowNiemczechweimarskich
ihitlerowskich[24].Samobójcypisząostatnielistyoczywiściepodwpływemogromnegonapięcia
psychicznego.Mimotoludzie,którzyzostawiająlistpożegnalny–bezwzględunato,czyadresują
