Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
niemożnapowtórzyć,to,cozrobiliście,trudnowogólenazwać
naukowym.
Niepokoizatemnieto,żeeksperymentyBemabyłynie-
wiarygodnealbożeStapelawytworemjegowłasnejwyobraź-
ni:pewnepomyłkiifałszywewynikizawszebędąznami(po-
dobnie,niestety,jakoszuści)13.Prawdziwymproblemembyło
to,jakspołecznośćnaukowaprzeszłanadobiemasytuacjami
doporządkudziennego.Próbapowtórzeniaeksperymentu
Bemazostałabezceremonialnieodrzuconaprzezczasopismo,
któreopublikowałowynikioryginału–zkoleiwprzypadku
Stapelaniktnawetniestarałsiępowtórzyćjegoodkryć.Inny-
misłowy,społecznośćnaukowadowiodła,żebyłagotowawziąć
dramatycznetwierdzeniapłynącezowychbadańzadobrąmo-
netę,bezsprawdzania,czyichwynikisąnaprawdęwiarygod-
ne.Jeśliniemakontrolipowtarzalnościwyników,skądmamy
wiedzieć,żeniesątozwykłeprzypadkilubfałszerstwa?
ByćmożesamBemnajlepiejpodsumowałstosunekwielu
naukowcówdoreplikacjiwwywiadzie,któregoudzieliłkilka
latposwoichniesławnychbadaniach.nJestemzarygorem”–
stwierdził–naleniemamdotegocierpliwości…Jeślispojrzysz
nawszystkiemojewcześniejszeeksperymenty,zawszebyłyto
chwytyretoryczne.Zbierałemdane,abypokazać,wjakisposób
powinienzostaćprzedstawionymójpunktwidzenia.Użyłem
danychjakoelementuperswazjiinigdytaknaprawdęniemar-
twiłemsiętym:«Czyudasiętopowtórzyć,czynie?»”14.
Obawa,czywynikidasiępowtórzyć,czynie,niejest
czymśopcjonalnym.Topodstawowyelementduchanauki
13
Postępnaukowyzależyodtego,czywykryjemypomyłkiwewcześniejszychpra-
cach.NaprzykładnapoczątkuXXwiekufizycyzdalisobiesprawę,żeteoriame-
chanikiklasycznejNewtona,oddawnauważanazaprawdziwą,niejestzgodnazza-
chowaniembardzomałychibardzoszybkichcząstek,izastąpilijąteoriąmechaniki
kwantowej.Więcejnatemattegozagadnieniazperspektywypomiaruwielkości,ta-
kichjakprędkośćświatłaistałaPlancka,zob.M.J.T.Milton,A.Possolo,Trustworthy
DataUnderpinReproducibleResearch,nNaturePhysics”2020,16,nr2,s.117–119,
https://doi.org/10.1038/s41567-019-0780-5.
14
Cyt.zaD.Engber,DarylBemProvedESPIsReal:WhichMeansScienceIsBro-
ken,nSlate”,17maja2017,https://slate.com/health-and-science/2017/06/daryl-bem-
proved-esp-is-real-showed-science-is-broken.html.
WSTĘP
7
