Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2
LAPREMIEREENCEINTEDEPALMYRE*
D)aprèslathèsebienconnuedeJ.Sauvaget,lecaractèreremarquablementuniformedesfortifica-
tionsquientourentlesprincipalesvillesantiquesdelaSyrierésultedecequ)ellesremonteraient
toutesàl)époquedelafondationséleucide1.S)ilestévidentqueleparcoursaccidentédeces
rempartsrépondauchoixsystématiquedessitesauxmêmescaractéristiquesgénérales,quireflète
uneactionconcertéeetrégléeparunedoctrinebienfixée,iln)estpasmoinsvrai,cependant,que
lesouvragesexistantsdatentdansleurensembledel)époqueromaine,voirebyzantine.Cen)est
pasl)appareilhellénistiquequ)ilnousestdonnédtudier,maisseulletracédurempart,supposé
identiqueàpeuprèsàceluiétabliparlesfondateurs.CelaestadmispourAntioche,Séleuciede
Piérie,Laodicée,Apamée,Cyrrhus,pourneciterquelesexempleslesplusnotables.Cependant,
certainesenceintesfondéesseulementàl)époqueimpériale,commecelle,hérodienne,deSamarie-
Sébastéoucelle,plusrécenteencore,deGerasa,obéissenttoujoursauxmêmesprincipes.
Ilseraitintéressantdevérifiersilemêmetypedefortifications)appliquaitaussiauxvilles
indigènesdupays.Apparemment,cen)étaitpastoujourslecas,sil)onjugeparlepeuqu)on
saitsurAlepetDamas,ancienscentresurbainsreconstruitssurdamierorthogonalavecdes
rempartsquiadoptaientuneformerectangulaire,conformeàcelledel)habitat2.Maisdéjàle
casdePétraesttoutautre;ilseratraitéici-mêmeparF.Zayadine,ilsuffitdoncderappeler
qu)ils)agitd)unsystèmededéfensediscontinu,adaptéparfaitementàlaconfigurationtrèspar-
ticulièredecesiteunique.
Unautreétablissementdudésertnedoitrienàl)initiativedessouverainshellénistiques:
c)estPalmyre,surgiecommePétragrâceàlasédentarisationdesnomades.Sisedansuneoasis
àlalisièredelagrandeplainedésertiquequivajusqu)àl)Euphrate,lavilleestenpositionfort
exposée.Ilestdoncremarquabledeconstaterquesonsystèmededéfenseest,luiaussi,dis-
continu(fig.243).
Labarrièredesmursrectilignessanstoursquiclôtlaplaineautourdel)oasisaboutitnota-
mmentauxcollinesàl)Ouestpours)yarrêter;ledéfilédelaValléedesTombeaux,prisentre
cescollines,estfermébeaucoupplusloinparunmurégalementdépourvudestoursquiva
d)unepenteàl)autre3.Iln)yapasdedoutequelerempartsuffisaitpourprotégerlavillede
quelquecoupdemaindesnomades,maisilpouvaitêtrefacilementprisàreversparunassaut
*LapremièreenceintedePalmyre,in:Lafortificationdansl’histoiredumondegrec(Actesducolloqueinterna-
tional,Valbonne1982),Paris1987,pp.51–54.
1
Cf.enpremierlieuJ.Sauvaget,LeplandeLaodicée-sur-Mer,Bulletind’ÉtudesOrientales,4,1935,pp.81–114,
et6,1937,p.51.Pourunbilansommairedesconnaissancesetdesproblèmes,cf.J.Lauffray,L’urbanismeantique
enProcheOrient,ActaCongressusMadvigiani,4,Copenhague1958,pp.7–26;pourunecaractéristiqueplus
générale,R.Martin,L’urbanismedanslaGrèceantique,Paris1956,pp.163–176.Plusrécemment,cf.E.Frézouls,
Observationssurl’urbanismedansl’Orientsyrien,ActesduIX
e
Congrèsd’ArchéologieClassique,Damas1968,
AAAS,21,1971,pp.231–235.Pourlesfortificationsenparticulier,cf.D.vanBerchem,Recherchessurla
chronologiedesenceintesdeSyrieetdeMésopotamie,Syria,31,1954,pp.254–270,surtoutp.268.
2
J.Sauvaget,Esquissed’unehistoiredelavilledeDamas,RevuedesÉtudesIslamiques,4,1934,pp.422sq.;
L’enceinteprimitivedelavilled’Alep,Mélangesdel’InstitutfrançaisdeDamas,1,1929,pp.133–159;Alep,
Paris1941,pp.33sq.
3
A.Gabriel,Syria,7,1926,p.71(premierrelevé);cf.M.Gawlikowski,LesdéfensesdePalmyre,Syria,51,1974,
pp.231–242.
27